«Թավշյա» որակված հեղափոխությունն ուներ ձևական կողմ («մերժիր»), բայց չուներ բովանդակություն (մերժում ես, որ հետո ի՞նչ անես)։

Բովանդակային դատարկությունից շտապեցին ներսից ու դրսից օգտվել շատերը։

Սեփական գաղափարները, օրակարգն ու տեսլականը չունեցող Նիկոլ Փաշինյանն ընկավ ազդեցությունների տակ ու ի վերջո հայտնվեց այնտեղ, որտեղից սկսել էր։ Նիկոլը դարձավ Լևոն Տեր–Պետրոսյանի կցորդը։ Ու կապ չունի, որ նա 1–ին նախագահից կարող է անձնապես զզվել։ Կոդերի առումով նա ՀԱԿ առաջնորդի տիրույթում է գտնվում։

2008–ի մարտի 1–ի իրադարձությունները յուրովի մեկնաբանելով ու Ռոբերտ Քոչարյանի դեմ քաղաքական հետապնդում իրականացնելով՝ Փաշինյանը, կամա թե ակամա, դարձավ Տեր–Պետրոսյանի քաղաքական փաստաբանը։ Ներքաղաքական օրակարգը 2018–ի մայիսից հետո լցված է բացառապես «մարտի 1»–ի թեմայով։ Նիկոլն ամբողջ պետական համակարգը և օրենսդրությունը ծառայեցնում է մեկ մարդու դեմ հետապնդում իրականացնելու գործին։

Դատական իշխանության դեմ աննախադեպ հարձակումները, տարատեսակ ապօրինությունները և հոգեկան խանգարումների դրսևորումները միայն ու միայն 2008–ին տեղի ունեցածի սեփական մեկնաբանության ու տերպետրոսյանական դոմինանտության ենթատեքստ ունեն։ Պատահական չէ, որ լևոնականներն են դարձել դատավարության թամաշայական կողմն ապահովողները, որոնց ֆինանսավորում են պետբյուջեից ու այլ աղբյուրներից։

Ինչ վերաբերում է արտաքին քաղաքական օրակարգին, ապա Փաշինյանը «ծռվել» է, այսինքն՝ հայտնվել է Ժիրայր Սեֆիլյանի, ավելի ճիշտ՝ թրքաբոլշևիկյան շրջանակների ազդեցության տակ։

Միջնորդավորված ձևով (5–րդ շարասյան միջոցով) Հայաստանում գործող թուրք–ադրբեջանական դուետը Փաշինյանին պատին է դեմ տվել՝ սպառնալով Ամուլսարի հանքի հետ կապված առիթն օգտագործելով «կանաչ» հեղափոխություն իրականացնել։ Փաշինյանը լավ վախեցել է այդ հեռանկարից ու զիջումների գնացել՝ համաձայնելով անել այն, ինչը տնաբույծ «արևմտամետ» շրջանակներին է հանձնարարվել անել ծրագրվելիք գունավոր հեղափոխությունից հետո։

Դրսի ուժերի ուզածը Հայաստանի արտաքին վեկտորի փոփոխությունն է, ինչը ոչ այլ ինչ է, քան թուրքական ազդեցության մեծացման հաշվին ռուսական ազդեցությունը Հարավային Կովկասում թուլացնելը։

Փաշինյանից պահանջում են զիջումների գնալ Արցախի հարցում, հանել ռուսական ռազմաբազան Գյումրիից, դուրս գալ ՀԱՊԿ–ից ու ԵԱՏՄ–ից։ Նա դեմ չէ այդ ամենին, բայց վախենում է, որ 1998–ին տեղի ունեցածի տարբերակով Տեր–Պետրոսյանի օրը ընկնի։ Փաշինյանը վախեցած է նաև «արևմտյան» շրջանակներից, որոնք սպառնում են գունավոր հեղափոխությամբ։

Ահա այս երկու վախերի ազդեցության տակ Փաշինյանը որոշել է առաջնային վախի հետևից գնալ։ Նա պայմանավորվել է Ամուլսարի հանքը բացելու հարցում՝ փոխարենը թուրք–ադրբեջանական դուետին աշխարհաքաղաքական զիջումների գնալու քայլեր ձեռնարկելով։ Դա է պատճառը, որ ներքաղաքական դաշտում տեղ է տրվել «ծռերին», իսկ Արցախի հարցում որդեգրվել է 5–րդ շարասյան քարոզած բացահայտ հակապետական մոտեցումը։

Դատելով ամենից՝ հակառուսական արշավը Փաշինյանը փորձում է «ռազմահայրենասիրական» հռետորաբանության ներքո իրականացնել։ Անկախության տոնին նվիրված միջոցառման ժամանակ ոչ առանց իր գիտության հնչեց «Արցախի մարզպետ» ձևակերպումը։ Դրանից առաջ «ժողովրդի» վարչապետն անձամբ է հնչեցրել «Արցախը Հայաստան է, և վե՛րջ» ձևակերպումը։ Այս ձևակերպումներն առաջին հայացքից թունդ հայրենասիրական են թվում, սակայն իրականում նշանակում են պատերազմական գործողությունների լեգիտիմ իրավունքի տրամադրում Ադրբեջանին։

Հայաստանի ու Արցախի թշնամիներն ակնհայտորեն դասեր են քաղել 1998–ին իրենց կրած պարտությունից ու հասկացել, որ պետք է հրաժարվել Տեր–Պետրոսյանի ոճից ու քիրվայականության գիծն անցկացնել այլ ձևով։

Թուրքական շրջանակներն այժմ նույն քիրվայական գաղափարախոսությունը «ծռել» են, այսինքն՝ փաթեթավորել են «ծովից ծով Հայաստանի» մասին երգերով ու «Արցախը Հայաստանի մարզ է» «ռազմահայրենասիրական» լոզունգով։ Սրանց նպատակն է Արցախում պատերազմ հրահրելու ու տարածքային կորուստների միջոցով հակառուսական տրամադրություններ առաջացնել և իրականացնել Հայաստանի ուկրաինիզացիան՝ խոստանալով, որ փոխարենը հայերը կինտեգրվեն լուսապայծառ Արևմուտքին։ Թե ինչ գին վճարեցին ուկրաինացիներն ու վրացիները համանման նախագծի մեջ ներգրավվելով՝ գիտեն բոլորը։ Մեր ու նրանց տարբերությունն այն է, որ եթե Հայաստանն Արցախում խնդիրներ ունեցավ, ապա կկորցնենք նաև Հայաստանը։ Այս հարցը, սակայն, չի հետաքրքրում աշխարհաքաղաքական խաղացողներին ու, բնականաբար, նաև 5–րդ շարասյան ներկայացուցիչներին։

Փաշինյանը հայտնվել է Տեր–Պետրոսյանի ու Սեֆիլյանի արանքում՝ աշխարհաքաղաքական խաղերի զոհասեղանին դնելով Հայաստանն ու Արցախը։ Այսպես, անշո՛ւշտ, չի կարող երկար շարունակվել։ Հանգուցալուծումը մոտ է։

Հայկ Ուսունց