ԱՐՑԱԽՅԱՆ ՀԱԿԱՄԱՐՏՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

Սույն թվականի մայիսի 28-ին, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը իր ելույթի ընթացքում մի շարք ընդգծված հակահայկական հայտարարություններ է արել։ Մասնավորապես, նա նշել է, որ ներկայումս աշխարհում «ուժի գործոնը առաջին պլան է մղվում», և դա հնարավորություն կտա Ադրբեջանին Արցախի հարցը լուծել սեփական տարածքային ամբողջականության շրջանակներում։ Նույն ելույթի ընթացքում, նա ևս մեկ անգամ կրկնել է այն անհեթեթ պնդումը, որ Ադրբեջանի Հանրապետությունը 1918 թ․ Երևանը զիջել է Հայաստանի Հանրապետությանը, դրանով կրկին անուղղակիորեն ներկայացնելով Ադրբեջանի հավակնությունները Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի և նրա մայրաքաղաքի վրա։ Այս ամենը տեղի է ունենում Ադրբեջանի իշխանությունների մի շարք այլ ներկայացուցիչների հակահայկական հայտարարությունների ֆոնի վրա, որոնք ոչ միայն բավարար հակազդեցություն չեն ստանում Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունների կողմից, այլև փաստացի խրախուսվում են՝ երկրի ներսում տարվող «խաղաղասիրական» քարոզչության և Արցախյան հակամարտության էության խեղաթյուրման միջոցով։

Այս կապակցությամբ, «Ազգային օրակարգ» կուսակցության Խորհուրդը հայտարարում է հետևյալը՝

Ա) Արցախի Հանրապետությունը երևիցե չի եղել Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից փաստացի վերահսկվող տարածքի կազմում։ 1918-1920 թթ․ ընթացքում այն ունեցել է սեփական ազգային իշխանություն, և համապատասխանաբար Ազգերի Լիգայի կողմից ճանաչվել է որպես նորանկախ Հայաստանի և Ադրբեջանի Հանրապետությունների միջև վիճելի տարածք։ 1920 թ․ օգոստոսի 10-ին Հայաստանի Հանրապետության և Խորհրդային Ռուսաստանի միջև կնքված պայմանգրով, այն անցել է վերջինիս ժամանակավոր վերահսկողության ներքո, մինչև տարածաշրջանի վերջնական կարգավիճակի որոշումը։ Այնուհետև, 1921 թ․ հուլիսի 5-ի Բոլշևիկյան կուսակցության Կովկասյան բյուրոյի ապօրինի որոշմամբ, այն հայտնվել է միջազգային իրավունքի սուբյեկտ այլևս չհանդիսացող Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում՝ ինքնավարության կարգավիճակով։ Վերջապես, Խորհրդային Միության կազմալուծումից և Խորհրդային Ադրբեջանի անկախացումից տառացիորեն մի քանի օր առաջ, Լեռնային Ղարաբաղը, գործող խորհրդային օրենսդրությանը համապատասխան, 1991 թ․ դեկտեմբերի 10-ին անցկացրել է հանրաքվե, որով այն անկախացել է կազմաքանդվող Խորհրդային Միությունից որպես առանձին պետական միավոր։ Դրան հաջորդած Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից սանձազերծած ագրեսիային դիմագրավելով, Արցախի Հանրապետությունը իր անկախությունը ամրագրել է պատերազմում հաղթանակով, և իր գոյության ողջ ընթացքում, այլևս երբևիցե չի վերահսկվել Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից։ Ուստի Ադրբեջանի Հանրապետության իշխանությունների ցանկացած հղում՝ Արցախի հարցի լուծմանը սեփական տարածքային ամբողջականության շրջանակներում, որևէ պատմա-իրավական հիմք չունի, հակասում է միջազգային իրավունքին, և չի կարող հանդիսանալ բանակցության առարկա։

Բ) Արցախյան հակամարտության կարգավորումը ի սկզբանե հիմնված է ԵԱՀԿ Հելսինկիի Եզրափակիչ ակտի վրա, որի 2-րդ հոդվածը աներկբա բացառում է ուժի կամ ուժի սպառնալիքի կիրառումը պետությունների կողմից այլ պետությունների տարածքային ամբողջականության կամ քաղաքական անկախության դեմ։ Պարբերաբար դիմելով ուժի սպառնալիքին, իսկ 2016 թ․ գործադրելով այն, Ադրբեջանի Հանրապետության ղեկավարությունը կոպտորեն ոտնահարել է Հելսինկիի Եզրափակիչ ակտի հիմնարար սկզբունքները, և դրանով իսկ արդեն վաղուց փակուղի է մտցրել բանակցային գործընթացը։ Այս պայմաններում, Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունների երկչոտ արձագանքը, Ադրբեջանի ղեկավարությանը «կիրթ և կառուցողական» ներկայացնելու փորձերը, հակասում եմ ոչ միայն մեր ազգային շահերին, այլև միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքներին։

Գ) ԵԱՀԿ Հելսինկիի Եզրափակիչ ակտի 1-ն հոդվածը նաև պարտավորեցնում է անդամ պետություններին հարգել միմիանց ինքնիշխանությունը և տարածքային ամբողջականությունը։ Չնայած դրան, Ադրբեջանի Հանրապետության ղեկավարությունը շարունակաբար հայտարարում է Հայաստանի Հանրապետության տարբեր մասերի, ներառյալ նրա մայրաքաղաք Երևանի նկատմամբ, իր տարածքային հավակնությունների մասին։ Սա անհնար է դարձնում առկա բանակցային գործընթացի միջոցով խելամիտ փոխհամաձայնության գալը մի պետության հետ, որը փաստացի վիճարկում է Հայաստանի Հանրապետության բուն գոյությունը, և պարբերաբար սպառնում է նրա տարածքային ամբողջականությանը։

Դ) ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների կողմից 2007 թ․ ներկայացված Մադրիդյան սկզբունքները և հակամարտության կարգավորման վեց հիմնական տարրերը, որոնք հենվելով Հելսինկիի Եզրափակիչ ակտի վրա, ենթադրում եմ կարգավորման փուլային գործընթաց, Արցախի Հանրապետության կողմից միակողմանի տարածքային զիջումների տեսքով՝ անորոշ ապագայում որոշվելիք իրավական կարգավիճակի դիմաց, այլևս չեն կարող բանակցությունների հիմք ծառայել։ Ադրբեջանի Հանրապետության ղեկավարությունը, փաստացի մերժում է առաջարկվող կարգավորման բոլոր երեք հիմնարար սկզբունքները, այն է՝ Արցախի Հանրապետության ինքնորոշման իրավունքը, Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը, և Հայաստանի և Արցախի Հանրապետությունների նկատմամբ ուժի կիրառման բացառումը։ Արդյունքում, Արցախի Հանրապետության կողմից ցանկացած տարածքային զիջում համարժեք է ագրեսորի սիրաշահմանը, և միայն կմոտեցնի նոր լայնամասշտաբ պատերազմը։

Հաշվի առնելով վերոնշյալը, «Ազգային օրակարգ» կուսակցության Խորհուրդը պահանջում է Հայաստանի Հանրապետության իշխանություններից՝

1) Պաշտոնապես դատապարտել Ադրբեջանի Հանրապետության իշխանությունների պարբերաբար կրկնվող հակահայկական հայտարարությունները և սադրանքները։

2) Առկախել Ադրբեջանի Հանրապետության հետ բանակցային գործընթացը, մինչև այդ երկրի իշխանությունների կողմից ԵԱՀԿ Հելսինկիի Եզրափակիչ ակտի հիմնարար սկզբունքների աներկբա ընդունումը, ներառյալ՝ Արցախի Հանրապետության ազատ ինքնորոշման իրավունքը, Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը, և ուժի կիրառման սպառնալիքից հրաժարումը։

3) Պաշտոնապես հրաժարվել բանակցությունների վերսկսումից Մադրիդյան սկզբունքների հիման վրա, փոխարենը առաջարկել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի միջնորդ երկրներին մշակել բանակցային նոր տրամաբանություն, որի հիմքում դրված է Արցախի Հանրապետության միջազգային ճանաչումը՝ որպես հակամարտության կարգավորման հիմնարար պայման։

4) Դիտարկել Հայաստանի Հանրապետության կողմից Արցախի Հանրապետության անկախության և տարածքային ամբողջականության ճանաչումը, և բանակցային գործընթացի շարունակությունը արդեն այդ մեկնակետից։

«Ազգային Օրակարգ» կուսակցության Խորհուրդ