ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԵՎ ՎԵՐՋ

Վերջին օրերին տարբեր մասնագետներ, լրագրողներ և ոլորտին առնչվող սրտացավ մարդիկ դիմում են ինձ այն հարցով, թե ինչ կարծիք ունեմ Հայաստանի Հանրապետության ԿԳՄՍ նախարարության կողմից շրջանառության մեջ դրված «Գրականություն» առարկայի նոր ծրագրի և չափորոշիչների մասին։
Նախագիծը երկու անգամ ուշադիր կարդալուց հետո առանց դիվանագիտության և քաղաքավարական սեթևեթանքների միանգամից ասում եմ․ դա ապուշություն է։ Այն աստիճանի անհեթեթություն, որ նախագիծը կետ առ կետ քննարկելն ու հերքելը ինքնաբերաբար նույնպես կվերածվի ապուշության։
Իհարկե, համաճարակի և արձակուրդի պատճառով այս պահին ունենք որոշ անհարմարություն, բայց շուտով ԵՊՀ հայ գրականության երկու ամբիոնների և հայ բանասիրության ֆակուլտետի կողմից հանդես կգանք պաշտոնական գնահատականով։ Իսկ հիմա որպես համալսարանի հայ նորագույն գրականության ամբիոնի վարիչ, որպես Եղիշե Չարենցին և Պարույր Սևակին նվիրված մենագրությունների հեղինակ, պարզապես որպես մարդ, որ ամենօրյա կապի մեջ է հայոց դպրոցի հետ՝ ասում եմ, որ Հայաստանի հանրակրթական դպրոցում չի կարող չլինել «Հայ գրականություն» առարկա։ Այն եղել է դարերով, եղել է առաջին հանրապետության տարիներին, եղել է խորհրդային տարիներին (հարցրե՛ք ձեր ծնողներին, տատիկներին և պապիկներին), եղել է վերջին երեսուն տարիներին և պիտի լինի այսուհետև։
Ասում են՝ նախարարը և գործող կառավարությունը դեմ են ամենայն ազգայինին։ Միգուցե։ Բայց սա, պետական կարևորագույն հարց լինելուց բացի, նաև մասնագիտական հարց է։ Նախագիծը գրել են խիստ որոշակի մարդիկ՝ կիսագրագետ, անճաշակ, փնթի ձևակերպումներով հայ գրականությունը վերածելով վերացական, անորոշ ինչ-որ «գրականության»։

Ինձ դիմողներն ասում են, որ դիտավորյալ դուրս է մղվել հայ հին գրականությունը՝ Խորենացուց ու Նարեկացուց մինչև Սայաթ-Նովա։ Այո՛, բայց ոչ միայն։ Թե՛ միջին, թե՛ ավագ դպրոցում հայ հեղինակները տրված են սոսկ որպես իլյուստրատիվ նյութ։ Տասներկու տարի դպրոցում սովորած երեխան այդ ծրագրով այդպես էլ չի իմանա՝ ով է Եղիշե Չարենցը, ինչ կենսագրություն ունի, որ ստեղծագործությունը երբ է գրվել և ինչ բովանդակություն ու գեղարվեստական հատկանիշներ ունի։

Կարելի է ասել անգամ, որ առարկայի նոր ձևափոխությունը ոչ թե «գրականություն» է, այլ «գրականագիտություն»։ Տերմինները, համաշխարհային գրականությունից և հատկապես ժամանակակից հայ գրականությունից որպես ընթերցանության նյութ առաջարկվող գործերը ոչ միայն խեղդում ու խեղճացնում են հայ գրականությունը, այլև վանում և բացասական վերաբերմունք են առաջացնում հենց իր՝ գրականության նկատմամբ։ Դրդում են գիրք չկարդալու։

Հայ ժողովրդի, պետության, ապագայի հանդեպ հանցագործություն թույլ չտալու համար հասարակությունը պետք է պահանջի, որ մեջտեղ գան այս նախագծի հեղինակները։ Թող չթաքնվեն նախարարության անցողիկ թիկունքում և կա՛մ տան համոզիչ պարզաբանումներ, կա՛մ ընդունեն սխալը և հրաժարվեն այս մեծ մոլորությունից։

Հ․Գ․ Որպես խոսքիս պատմական հիմնավորում հրապարակում եմ 1920 թ․ հայկական դպրոցն ավարտած մի շրջանավարտի վկայականը, որտեղ անցած առարկաների մեջ հստակ նշված է նաև «Հայոց լեզու և գրականություն» առարկան (ի դեպ, առանձին անցել է նաև ռուսաց լեզու և գրականություն)։