(Ի՞նչ ցնցումների առաջ են կանգնեցրել երկիրը Փաշինյանն ու «ՔՊ»-ն)

Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանն Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն, որում մասնավորապես ասվում է.

«Անձնական անվտանգություն: Սա խնդիր է, որը հուզում է ցանկացած քաղաքական գործչի, ով հասել է քիչ թե շատ բարձր քաղաքական կարգավիճակի։ Այս խնդիրն ավելի է սրվում այն գործիչների համար, որոնք «պետության հետ վիճակախաղ են խաղացել»։ Հայկական իրականության պարագայում մենք ոչ միայն ունենք «վիճակախաղի» փաստ, որի արդյունքում ընկավ հայկական Արցախը, այլ ունենք մի իրավիճակ, որում, ըստ ամենայնի, մեզ «նոր քաղաքական վիճակախաղ» է սպասվում։

Ինչի՞ մասին է խոսքը:

Հայ փորձագիտական հանրությունում աճում է գիտակցությունն այն բանի, որ «2018 թվականի հեղափոխության» ռազմավարական նպատակը տարածաշրջանի քաղաքական քարտեզի վերափոխումն էր՝ Ռուսաստանի տոտալ դուրսբերումը տարածաշրջանից և հայ-իրանական սահմանի բոլոր հատվածներում վերահսկողության փոխանցումը երրորդ կողմին: Իրանական սահմանը (որը գտնվում էր և՛ Հայաստանի, և՛ ԼՂՀ-ի վերահսկողության տակ) արդեն մասամբ կորսվել է հայկական կողմից։ Մնում է ավարտին հասցնել սահմանային վերահսկողության փոխանցումը մեր տարածաշրջանի Արևմուտքի գործընկերներին։ Մեր տարածաշրջանում Թուրքիան Արևմուտքի դաշնակիցն է և «ՆԱՏՕ-ի օպերատորը» և, համապատասխանաբար, հենց նա պետք է վերահսկի հայ-իրանական սահմանի ողջ պարագիծը։

Պլանի առաջին մասը իրականացվել է՝ չկա Արցախ, ԼՂՀ-ում չկա ռուսական զորքեր, մնում է նույն «հնարքն» իրականացնել Հայաստանի հետ։ Բայց ի՞նչ է պետք դրա համար։

Անհրաժեշտ է փոփոխել ՀՀ Սահմանադրությունը՝ Հայաստանը դարձնել ոչ դաշնակցային պետություն (որը ենթադրում է երկրի դուրս գալը ՀԱՊԿ-ից և ՌԴ ԱԴԾ սահմանապահ զորքերի դուրսբերումը), Ռուսաստանի Դաշնության հետ պայմանագրային հարաբերությունների խզում (առաջին հերթին Ռուսաստանի Դաշնության և Հայաստանի Հանրապետության միջև բարեկամության, համագործակցության և փոխօգնության պայմանագիրը.): Սրանից հետո Հայաստանի անվտանգության գմբեթն ամբողջությամբ կքանդվի, ինչը հնարավորություն կբացի Իրանի հետ Հայաստանի ընդհանուր ցամաքային սահմանը քանդելու։

Մեր զրույցի հենց սկզբում մատնանշված անվտանգության խնդրի համատեքստում Փաշինյանը մտահոգված է, թե ինչ կլինի այս իրադարձություններից ՀԵՏՈ: Իսկ դրանից հետո Ադրբեջանը ոչ միայն կրկին կհրաժարվի խաղաղության պայմանագիր ստորագրելուց, այլև կարող է փորձել օգտվել տասնամյակներ շարունակ Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը ապահոված անվտանգության գմբեթի ոչնչացումից, ու կփորձի վերահսկողության տակ վերցնել Հայաստանի և Իրանի միջև ընդհանուր ցամաքային սահմանը:

Հասկանալի է, որ ԱՄՆ-ը (որի հետ Փաշինյանը ցանկանում է հարաբերությունները ռազմավարական գործընկերության մակարդակի հասցնելու փաստաթուղթ ստորագրել, ու գուցե անել դա արդեն 2024թ.) այս հարցում չեն օգնի, իսկ Ռուսաստանի Դաշնությունն ու Իրանը (ելնելով սեփական շահերից) դեռևս կարող են փորձել պահպանել Հայաստանի և Իրանի միջև սահմանը (կարդացեք Մոսկվայի և Թեհրանի 16 հունիսի համատեղ հայտարարությունը): Այստեղ է, որ առաջանում է Փաշինյանին հուզող հարցը՝ ի՞նչ կլինի, եթե նա գնա վաբանկ, իսկ «խաղադրույքը չաշխատի»։ Այստեղ է, որ անհրաժեշտ են անվտանգության երաշխիքներ։

Նիկոլ Փաշինյանը ցանկանում է անվտանգության երաշխիքներ ստանալ հենց այս իրավիճակի համար: Եվ այս երաշխիքները ստանալու համար նա փորձում է շանտաժի ենթարկել Արևմուտքին, փորձում է համոզել Արևմուտքին, որ կարող է վերադառնալ Ռուսաստանի հետ ռազմավարական գործընկերությանը։ Հենց դրանով են պայմանավորված Նիկոլ Փաշինյանի վերջին քայլերը, որոնք ոմանք անվանել են «ռուսամետ»՝ ՌԴ-ում ՀՀ դեսպանի այցերը Բելգորոդ և Կուրսկ, Փաշինյանի՝ ԵՄ-ին Հայաստանի անդամակցության հանրաքվեի անտեղի լինելու մասին հայտարարությունը, և այլն։

Փաշինյանը սակարկում է արևմտյան երկրների հետ: Ավելին, նա դա անում է մի իրավիճակում, երբ դժվար է ասել, թե Մոսկվան պատրա՞ստ է «հետ վերցնել նրան», ինչպես նաև մի իրավիճակում, երբ Թուրքիան հստակ մեսիջներ է տալիս, որ Արևմուտքը ոչ միայն չի կարող անվտանգության երաշխիքներ տալ Հայաստանին, այլև նույնպես իրավունք էլ չունի դա անելու: Հենց սրա մասին էր Թուրքիայի արտգործնախարար Հաքան Ֆիդանի վերջին հայտարարությունը, ովընդգծեց, որ Թուրքիան դժգոհ է հայ-ադրբեջանական գործընթացում արևմտյան երկրների դիրքորոշումից։

Փաշինյանը հանրաքվեից չի վախենում, գիտի, որ անկախ քվեարկության փաստացի արդյունքներից, «հաշվելու են ըստ անհրաժեշտության» (2021-ին արդեն հաշվել են նույն կերպ), գիտի, որ եթե նույնիսկ հանրաքվեի օրը ընտրատեղամասերում սկսեն մարդկանց ուտել, Արևմուտքում կասեն, որ «կերել են Կրեմլի գործակալներին, հետևաբար ամեն ինչ կարգին է»։ Նա երաշխիքներ է ուզում…

Կլինեն այդ երաշխիքները, թե ոչ, ժամանակը ցույց կտա, կարևորը միայն այն է, որ նման իրավիճակներում առաջիկայում Հայաստանին միայն ցնցումներ են սպասվում…

Մտածե՛ք այդ մասին…»։