Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանն Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն, որում մասնավորապես ասվում է.

«Քաղաքականության մեջ այնքան էլ հաճախ չեն լինում դեպքեր, երբ քաղաքական գործընթացի այս կամ այն դերակատարը վա բանկ է գնում: Սակայն Հայաստանի իշխանություններն ընտրել են հենց այս տարբերակը։ Ինչի՞ մասին է խոսքը։

«Հայաստանն առաջիկա 4 շաբաթվա ընթացքում մինչև COP29-ը ակնկալում է Ադրբեջանի հետ ստորագրել խաղաղության համաձայնագիրը», հաղորդում է Reuters-ը՝ հղում անելով Հայաստանի նախագահ Վահագն Խաչատուրյանին:

Իսկ հիմա ավելի մանրամասն ուսումնասիրենք Խաչատուրյանի հայտարարությունը:

1․ Որքան էլ փորձենք անդրադառնալ տեղի ունեցողի միայն քաղաքական և աշխարհաքաղաքական բաղադրիչին, սակայն հարցը ունեցել է, ունի և ունենալու է էթիկական բաղադրիչ ուներ։ Հենց այն փաստը, որ իշխանությունները, պատերազմում պարտությունից և Հայաստանի տարածքների օկուպացիայից հետո, ձգտում են պայմանագիր կնքել Ադրբեջանում, փորձ է պարտությունը դարձնել անվերապահ կապիտուլյացիա, ինչպես նաև ազգային նվաստացում։ Իհարկե, իշխանությունները կասեն, որ փաստաթղթի ստորագրումը Բաքվում «առանց միջնորդների» ոչ թե նվաստացման, այլ ինքնիշխանության հաղթանակ է կամ դրսևորում, քանի որ Երևանին հաջողվել է «թույլ չտալ միջնորդների շահերի ներմուծումը բանակցային գործընթաց»։ Այնուամենայնիվ, դա չի ժխտում վերը նշված իրադարձությունների բարոյական և էթիկական բաղադրիչը:

2. Խաչատուրյանի հայտարարությունը մեզ ստիպում է տալ ևս մեկ միանգամայն տրամաբանական հարց՝ ինչպե՞ս է Երևանը մտադիր հասնել Բաքվի հետ համաձայնագրի ստորագրմանը չորս շաբաթում։ Ո՞րն է հայկական կողմի ռազմավարությունը, մարտավարությունը, որը թույլ կտա ոչ միայն Իլհամ Ալիևի ստորագրությամբ պաշտոնական թուղթ ստանալ, այլ փաստաթուղթ, որը հիմք կհանդիսանա Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության նոր համակարգի համար։

Ըստ ամենայնի, ՀՀ իշխանությունները որպես աշխատանքային տարբերակ ընտրել են շանտաժը։ Պատահական չէ, որ բոլորովին վերջերս Ալեն Սիմոնյանը հարցնում էր, թե «ինչ է ուզում տեսնել Բաքուն COP29 համաժողովի ժամանակ՝ կառուցողական երկխոսությո՞ւն, թե՞ միջոցառում՝ որում քննարկելու են, թե ինչ է Ադրբեջանը չի ճանաչում Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը կամ ինչու գերիներին չի վերադարձնում։

Պատահական չէ, որ հենց այս պահին ԵԽԽՎ-ում հայկական պատվիրակությունը շեշտը դրեց գերիների վերադարձի խնդիրների վրա։ Պատահական չէ, որ հենց հիմա ԱՄՆ Կոնգրեսի 60 անդամներ՝ սենատորներ Ֆրենկ Փալոունի և Էդ Մարկիի գլխավորությամբ, ստորագրեցին երկկուսակցական նամակ՝ կոչ անելով ԱՄՆ-ին ղեկավարին դեր ստանձնել՝ Ադրբեջանին պատասխանատվության ենթարկելու ռազմական հանցագործությունների համար՝ հաշվի առնելով պատանդների և ապօրինի զավթած հայկական տարածքների հարցը: Պատահական չէ, որ վերջերս Ֆրանկոֆոնիայի 19-րդ գագաթնաժողովի շրջանակներում ընդունվել էր «Ֆրանկոֆոն տարածաշրջանում ճգնաժամային իրավիճակների, դրանց հաղթահարման և խաղաղության ամրապնդման վերաբերյալ բանաձևը», որով կազմակերպության լիիրավ անդամ 54 պետություններ համերաշխություն են հայտնել Հայաստանին և խաղաղության գործընթացին։

Պատկերավոր ասած՝ պաշտոնական Երևանն Ադրբեջանին ասում է. «Մենք գիտենք, որ դուք հանցագործ եք, և կարող ենք սկսել խոսել այդ մասին, կարող ենք «խոսակցության մեջ ներգրավել համաշխարհային հանրությանը», եթե գոնե մի փաստաթուղթ մեզ չտաք ձեր համաժողովում»:

Շանտաժ: Սա ՀՀ իշխանությունների և՛ մարտավարությունն է, և՛ ռազմավարությունն այս փուլում։

3. Եվ այստեղ, իր հերթին, մեկ այլ տրամաբանական հարց է ծագում՝ իսկ եթե այս մոտեցումը ձախողվի, Փաշինյանի իշխանությունն ունի՞ «պլան Բ»։ Ինչո՞ւ է հավանական, որ ներկայիս ծրագիրը ձախողվի: Շատ պարզ՝ բոլոր նախկին ծրագրերը ձախողվեցին, որոնց ամենավառ դրվագներից մեկը 2022 թվականի հակաղարաբաղյան դավադրությունն էր։ Փաշինյանը հանձնեց Արցախը, բայց չստացավ անվտանգության երաշխիքներ ոչ միայն Ղարաբաղի հայերի, այլև հենց Հայաստանի համար։ Կրկին ասենք՝ ի՞նչ կլինի 4 շաբաթից, եթե Բաքուն Նիկոլին խաղաղության պայմանագիր չտա։

Այս հարցի պատասխաններից մեկն այսպիսին է՝ եթե Փաշինյանի ծրագիրը ձախողվի, մենք կստանանք պատերազմ։ Այդ մասին նախօրեին բացահայտ հայտարարել էր Հայաստանի ԱԳՆ-ն։ «Ադրբեջանը COP-29-ն օգտագործելու է իր կողմից իրադրությունն առաջիկայում էսկալացնելու լեգիտիմության ծխածածկույթ ստեղծելու համար»,-ասել է Հայաստանի ԱԳՆ խոսնակ Անի Բադալյանը։

Ասվածն ամփոփելու համար պետք է ընդգծել, որ անձամբ Փաշինյանի հերթական ձախողումը, «Պլան Բ»-ի բացակայության դեպքում պատերազմ է բերելու Հայաստանի տարածք։ Իրանի և Իսրայելի միջև պոտենցիալ պատերազմի համատեքստում սա պարզապես կարող է աղետ դառնալ մեզ համար:

Իրավիճակը համակողմանի վերլուծելով՝ պետք է նշել, որ, իհարկե, տարածաշրջանային խաղաղության գաղափարը, հայեցակարգը ճիշտ է։ Մեզ խաղաղություն է պետք, թերևս ավելի շատ, քան տարածաշրջանի ցանկացած պետություն։ Սակայն 2018 թվականից ի վեր արդեն որերորդ անգամ Նիկոլ Փաշինյանը փորձ է անում հասնել խաղաղությանը։ Այս անգամ նա նույնպես ձախողվելու է։ Նա կձախողվի իր նկրտումները պաշտպանելու անկարողության պատճառով, ռազմական և քաղաքական հավասարակշռություն ապահովելու անկարողության պատճառով, իսկ առանց դրա խաղաղությունն անհնար է։

Եթե մի կողմ թողնենք գործող իշխանության «ծագման արմատների մասին բոլոր տեսությունները, կարո՞ղ ենք այս պարագայում հարց տալ, կարծիք հայտնել՝ խնդիրն այն է նաև, որ Փաշինյանի հմտությունները չեն բավարարում իր նախանշած ծրագիրը կյանքի կոչելու համար։ Կարողությունները, գիտելիքները, հմտությունները…

Մտածե՛ք այդ մասին…»։