Ինչպես որ սպասվում էր, խորհրդարանի ՔՊ-ական թևը այսօր քննարկեց և կվավերացնի հայ-ադրբեջանական սահմանազատման հանձնաժողովների կանոնակարգը։ Ելույթներին անդրադառնալու իմաստ չեմ տեսնում։ Պետք է հերթական անգամ ցույց տանք, որ դավաճանությո՞ւն են անում․ իսկ ո՞վ ՔՊ-ի մասին իր դիրքորոշումը դեռ չի հստակեցրել։ Որ պատերազմից 4 օր առաջ ասում էր Աղդամը իմ հայրենիքն է, հիմա ասում է այդ տարածքը եղել է և կա Ադրբեջանի մաս, դրա գնահատականը արդյո՞ք ժողովուրդը իր մեջ չունի։

Զուգահեռ շատ խորհրդանշական բաներ էին կատարվում Հայաստանի ու Ադրբեջանի խորհրդարաններում։ Հայաստանը վավերացնում էր Ադրբեջանի հետ սահմանազատման հանձնաժողովների կանոնադրությունը ու դա համարում հաղթական քայլ դեպի ինքնիշխանություն։ Իսկ հենց նույն ժամանակ Ադրբեջանը էդ կանոնակարգը ծալել դրել է մի կողմ ու հենց խորհրդարանում ձևավորել է «Վերադարձ Արևմտյան Ադրբեջան» նախաձեռնող խումբ։ ՔՊ-ն ասում է մենք հիմա գծում ենք մեր ինքնիշխանության սահմանները, նրանք քննարկում են Հայաստան գալը, որի անունը դրել են «Արևմտյան Ադրբեջան»։ Սա էլ մեկնաբանելու կարիք չունի, կարծում եմ։

Երկու օր է՝ ադրբեջանական կողմը թեզեր է կսել շրջանառել, որոնք, կարծում եմ, արժանի են ուշադրության։ Հայաստանում խորհրդարանական ընդդիմությունը չմասնակցեց հարցի քննարկմանը՝ համարելով հակասահմանադրական, հակապեստական․ այնպես չէ, թե մասնակցությամբ հնարավոր էր կանխել փաստաթղթի վավերացումը․ բայց մասնակցելով՝ մաս էին դառնալու գործընթացին։ ՔՊ-ականներն ասում են՝ դե բա եկեք մասնակցեք, ինչո՞ւ եք փախչում պատասխանատվությունից, կարևոր որոշումներ կայացնելուց։ Ասեմ, որ չմասնակցելն էլ է որոշում․ նրանք կայացրել են էդ որոշումը։ Ի՞նչ է արել Փաշինյանը․ այս դավաճանությանը մասնակից է դարձրել կառավարութանը, Սահմանադրական դատարանին, այսօր՝ խորհրդարանի իր թևին։ Նա ուզում է նաև ընդդիմությանը մասնակից դարձնել։

Ու շատ հետաքրքիր է, որ Ադրբեջանը և ՔՊ-ն խոսում են լրիվ նույն տրամաբանությամբ։ Որ ՔՊ-ն միայնակ է մնացել իր հանձնումների մեջ, չունի աջակցություն, դա անհանգստացնում է նաև Ադրբեջանին։ Ադրբեջանի նախագահի հատուկ հանձնարարությունների գծով ներկայացուցիչ Էլչին Ամիրբեկովը հայտարարել է․ «Ադրբեջանը ցանկանում է խաղաղություն կնքել ոչ թե վարչապետ Փաշինյանի, այլ Հայաստանի հետ»։ Ու պահանջում է, որ Հայաստանը փոխի սահմանադրությունը, որպեսզի, ասում է, Նիկոլից հետո եկող ղեկավարը չասի՝ խաղաղության պայմանագիրն ու իմ սահմանադրությունը հակասում են իրար։ Ադրբեջանն ասում է՝ մենք պետք է բոլոր իրավական հարցերը մինչև վերջ լուծենք, որովհետև Նիկոլը էսօր կա, վաղը չկա, կարող է մի նորմալ, ազգային, հայրենասեր մարդ լինի ղեկավար ու էս սաղ պայմանավորվածությունը, սադրանքները, պատերազմը, ծախսերը, օկուպացիան, բռնագաղթը ջուրը գնա։

Այսօր էլ Ադրբեջանի խորհրդարանի փոխխոսնակ Զիյաֆեթ Ասկերովն է հայտարարել՝ «Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման համար Հայաստանում պետք է հանրաքվե անցկացվի: Մենք պայմանագիր ենք կնքում ոչ թե Փաշինյանի, այլ հայկական պետության հետ. Այս համաձայնագրի թիկունքում պետք է կանգնի հայ ժողովրդի քաղաքական կարծիքը»։ Իսկ սա՞ ինչ է նշանակում․ սրանք ուզում են պարտությունը Նիկոլից տանել ժողովրդի վրա։ Հայաստանում մի քանի անգամ հարցումներ են արել Արցախի հանձնման, խաղաղության պայմանագրի մասով, ու բոլոր դեպքերում բնակչության 90 տոկոսից ավելին դեմ է արտահայտվել Փաշինյանի տարբերակով խաղաղությանը։ Դրանք հրապարակային հարցումներ են ու էդ տվյալները անգիր գիտենք ոչ միայն մենք, այլև Ադրբեջանը։ Ու հիմա ասում են՝ չէ, պետք է հանրաքվե անես, բոլորը համաձայն լինեն, որ հայ ժողվուրդը այլևս գլուխը չբարձրացնի։

Ալիևը քանի անգամ հայտարարել է, թե ինքը մենակ Նիկոլին չի հաղթել, ինքը հաղթել է նախկին նախագահներին։ Ադրբեջանը ջախջախվել է նախկինում․ Ալիևը գիտի՝ պատերազմը ոնց են հաղթել, իրենք գիտեն ում են հաղթել։ Իրենք գիտեն Նիկոլի նկատմամբ Հայաստանի ժողովրդի վերաբերմունքը ինչպիսին է, իրենք գիտեն, որ հայ ժողովուրդը չի համաձայնվում էսօրվա օկուպացիայի հետ, Արցախի կորստի հետ, էս անարդարացի սահմանագծման հետ ու վստահ եմ, գիտի, որ սա մի ուրիշ ժամանակ, նորմալ ղեկավարի օրոք, այլ դասավորության պայմաններում կարող է հետ պտտվել։ Իրենք հո գիտեն, որ պարտության գնացել է Նիկոլը, նա է բանակը պարտության տարել, բայց ուզում են դա փաթաթել ժողովրդի վրա։ Չի ստացվում։ Դրա համար հոպ, ասում են, էս պայմանագիրը Նիկոլի հետ չէ, պետք է բոլորը մասնակից լինեն։

Կյանքում մի անգամ Նիկոլ Փաշինյանը ճիշտ բան, այնուամենայնիվ, ասել է․ չի արել, բայց ասել է։ Ռուսաստանի դեմ պատերազմում պարտվելուց հետո երբ Սաակաշվիին որոշեց մնալ (թեև էդ հողի վրա էլ գնաց), Նիկոլը, որ մարտի 1 անելուց հետո Սիմիդյանենց տանը պախկվել էր, 2009 թվականին նամակ է գրում Սաակաշվիլուն ու ճշգրիտ բացատրում է, թե որքան կարևոր է, որ այդ մարդը հրաժարական տա ու անհետանա քաղաքականությունից ընդհանրապես, որովհետև, ասում էր, եթե դու գնաս, պարտությունը կվերցնես քեզ վրա, որովհետև դա քո պարտությունն է, եթե մնաս, պարտությունը կլինի ժողովրդինը ու խեղճացնելու է ժողովրդին, առաջընթաց չի լինելու, չի թողնելու երկիրը մեջքը ուղղի։ Նիկոլը մնացել է, ու մենք ունենում ենք պարտություն պարտության հետևից։ Ու հիմա Ադրբեջանն ասում է՝ հոպ, էս պարտությունը պետք է տարածվի ժողովրդի վրա փաստաթղթով, հանրաքվեով, սահմանադրությամբ։

Էսօր ինչո՞ւ են ՔՊ-ականներն անհանգստացած նույնքան, որքան Ադրբեջանը․ եթե Ադրբեջանը անհանգստացած է հետագայի համար, այսպես ասած՝ ռևանիշի համար, ՔՊ-ն՝ իր ճակատագրի։ Որովհետև էս գործընթացին նրանք մասնակից են դարձրել պետական մի շարք կառույցների, բայց ժողովուրդը չկա․ ընդդիմությունը եթե մասնակցի, ընդդիմության հետևում կա ժողովուրդ, ուրեմն նշանակում է հա՛մ իշխանությանը ձայն տվածներն են մասնակցել, և՛ ընդդիմության ձայն տվածներն են մասնակցել գործընթացին, անկախ նրանից՝ կողմ են, թե դեմ։ Այս ամենը, ինչ անում են սրանք, շատ ծանր քրեական հոդվածներ են․ Նիկոլը չի ուզում միայնակ կամ մի երկու հոգով մտնել էդ հոդվածների տակ, դրա համար ՔՊ կոչված էդ խոսող գլուխների միավորին է մտցրել։ Նրանք էլ ուսապարկ-ուսապարկ մտել են։ Վահագնը ասում է մենք ուսապարկ ենք, Ալենն ասում է մեր վարկանիշը Նիկոլի վարկանիշն է։ Անձ-թիմ է։

Ադրբեջանում Հայաստանի հանրային տրամադրությունները շատ լավ գիտեն, ու կռահում են, որ իշխանության հանդեպ տոտալ մերժումի պայմաններում սրանց ընդունած փաստաթղթերը ոչ մի բանի են հավասար։ Ադրբեջանը մտավախություն ունի և էդ մտավախությունը տեղին է, մեր մեջ ասած։ Խոշոր հաշվով հայ ժողովուրդը համաձայն չէ Տավուշում անարցարացի գծած սահմանին, համաձայն չէ Շուռնուխի անարդարացի սահմանին, Տեղ գյուղում իրավիճակին, Վարդենիսում ու Ջերմուկում իրավիճակին, Շուշիում ու Ստեփանակերտում իրավիճակին, Գանձասարում ու Դադիվանքում իրավիճակին։ Ու առավել ևս համաձայն չեն էն մարդիկ, որոնք 1990-ականներին ազատագրել են ու գծել են Արցախի ու Հայաստանի էդ սահմանները։

Ու վստահաբար, մի օր՝ չտվող ու չկզող իշխանության պարագայում, գլուխ է բարձրացնելու հավաքական արժանապատվությունը։ Ու որպեսզի դա տեղի չունենա, ՔՊ-ն ու «Յենի Ազերբայջանը» ուզում են որքան հնարավոր է՝ ամբողջացնել Ալիևի կիսատ-պռատ հաղթանակը, ապահովել իրավական հիմքերով։ Այսօր կան փաստաթղթեր, որոնք իրավական հիմք չունեն։ Բայց չեմ կարծում Ադրբեջանը չգիտի նաև, որ չի կարող հանրաքվեն հօգուտ Նիկոլի ավարտվել։ Դա, սակայն, այլ թեմա է։

Կարճ ասած՝ Ադրբեջանը շատ լավ գիտի, որ պատերազմում պարտությունը, հանձնումները, այսօրվա հանձնումները, Փաշինյանի հետ բանակցություններն ու հանձնումները, Արցախ Հայաթափումը, մեր սահմաններից օկուպացնելը, վերցնելը չմարսվող հաղթանակներ են, գիտի, որ ժողովրդի 90 տոկոսից ավելին դեմ է և գլուխ է բարձրացնելու։ Գիտեն, որ Նիկոլը էսօր կա, վաղը-մյուս օրը ընտրական գործընթացներ են, կարող է խցանի նման դուրս թռչել։ Ալիևը, կրկնում եմ, գիտի, թե Նիկոլին ոնց է հաղթել, ու ունի կոմպրոմատներ, բայց Հայաստանում փոփոխությունների պարագայում էդ կոմպրոմատները էսօրվա սպառնալիքներով զիջումներից վերածվելու են ընդամենը հերթական քրգործի։

Դրա համար հիմա շտապեցնում է՝ հլը մի հատ սահմանադրությունդ էլ փոխի, հլը մի հատ հռչակագիրն էլ չեղարկի, գերբն էլ փոխի, ուրիշ սար դիր Մասիսի տեղը, թող ընդդիմութունն էլ մասնակցի, հլը հանրաքվեի էլ դիր․ իր վախերից է։ Ու կրկնում եմ, էդ վախերը պե՛տք է լինեն։

Սևակ Հակոբյան

Աղբյուրը՝ yerevan.today