Մինչ մենք միմյանց քննադատում և փառաբանում ենք հայ-թուրքական, հայ-ադրբեջանական, հայ-վրացական, հայ-ռուսական և հայ-եվրոպական հարաբերությունների հարթակներում, այս բոլոր կողմերից ապտակում են մեզ՝ շրջանցելով Հայաստանը բոլոր տարածաշրջանային մեծ ու փոքր նախագծերում: Թերևս, Էրդողանի և Ալիև կրտսերի ճառերից առաջ լավագույն ապտակն այն էր, որ վերջերս՝ հայ-թուրքական և հայ-ադրբեջանական բանակցությունների «պիկ» օրերին, Ադրբեջանը, Թուրքիան և Վրաստանը Բոդրումում (Թուրքիա) Բաքու-Թբիլիսի-Կարս նոր երկաթուղու շինարարության հսկողության մասին առաջին նիստի շրջանակներում արձանագրություն են ստորագրել: Նախագիծը թողարկվելու է 2011թ.: Այդ երկաթուղու ընդհանուր արժողությունը գերազանցում է 600 մլն դոլարը: Էլ ու՞մ են հարկավոր հայ-թուրքական սահմանի բացումը և Կարս-Գյումրի նսեմացված երկաթգիծը,  եթե այն կարելի է ուղղակի անտեսել ու վերջ:

«Հարավային հոսանք» գազատարի նախագիծը կարող է իրոք հաղթել «Nabucco»-ին. վերջինիս քննարկումները, եթե հանգեցնեն կառուցման,  կարող են, այնուամենայնիվ, շրջանցել Հայաստանը։ Համենայնդեպս, գլխավոր մատակարարներից Ադրբեջանը և հիմնական տարանցիկ երկիր Թուրքիան կպնդեն դա, եթե Հայաստանն արմատական զիջումների չգնա: Իսկ մենք այս ամենին փորձում ենք հակադրել մեր բարի կամքն ու զիջողականությունը: Համեցե՛ք, մենք կտանք ձեր հողերը, որը պապականորեն մերն են և մեր գոյության ամենահիմնարար երաշխիքն են, կճանաչենք ձեր տարածքային ամբողջականությունները, իսկ դուք ապտակեք ու պատրաստվեք հաջորդ ապտակներին: Պետք է մի բան անկեղծորեն խոստվանել. եթե, այնուամենայնիվ,  ազատագրված տարածքները, Ղարաբաղն էլ վրադիր, հանձնենք Ադրբեջանին, օգտակար ոչինչ չենք ստանալու մեր հարևաններից և միջազգային հանրությունից: Նրանք միայն ավելի վստահ են սեղմելու օղակը և անտեսելու Հայաստանին: Եվ, հասկանալիորեն, Հայաստանի արտաքին քաղաքականության առանցքում պետք է դնել անզիջողականության, այլ ոչ թե փոխզիջողականության սկզբունքը: Այսօր, քան երբևէ, սկզբունքային լինելը կարևոր է։ Եվ զիջումներով չէ, որ կշահենք աշխարհին, այլ կամքով և ուժով դիմացինին համարժեք զիջումներ պարտադրելով: Արցախը պետք է լինի կա՛մ անկախ, կա՛մ Հայաստանի մաս, և այդ կարգավիճակներից որևէ մեկում Ղարաբաղը ապահովագրված չի կարող լինել, եթե վերադարձվեն ազատագրված տարածքները: Եթե Թուրքիան և Ադրբեջանը պատրաստ են անել էական զիջումներ (որպիսիք են ցեղասպանության ճանաչումն ու փոխհատուցումը, և որպես առաջին քայլ՝ Սուրմալուի շրջանի վերադարձը Հայաստանին, ինչը ենթադրում է նույնիսկ Կարսի անօրինական պայմանագիրը, Հայաստանը վերացնելու պանթուրքիստական գաղափարաբանությունից հրաժարումը, Շահումյանի, Գետաշենի և Արծվաշենի վերադարձը Արցախին և Հայաստանին, Սումգայիթի ոճրագործության ճանաչումը և փոխհատուցումը, Ադրբեջանից արտաքսված հայ գաղթականների փոխհատուցումը, Նախիջևանի կարգավիճակի հարցի քննարկումը, ինչպես նաև տարածաշրջանային ներդաշնակ և արդարացի զարգացման հարցում նախանձախնդիր լինելը, որը պետք է ամրագրվի համապատասխան միջպետական համաձայնագրերում), Հայաստանը կարող է գնալ որոշակի ընդառաջ քայլերի: Այսօր բանակցային սեղանին դրված փոխզիջումներ կոչվածները միակողմանի զիջումներ են Հայաստանի կողմից: Ղարաբաղի հարցը թվարկված շղթայի մեկ օղակն է միայն, և թուրքերը դա լավ են գիտակցում ու չեն էլ պատրաստվում Ղարաբաղը արհեստականորն դուրս դնել այդ օղակից՝ նույնիսկ արտաքուստ: Ղարաբաղի հարցը հայության անվտանգության և ապագայի հարցն է և ոչ թե տաքուկ ապրող օլիգարխների է՛լ ավելի հարստացման, ինչում իշխանությունների նախանձախնդրությունն ու հաստատակամությունը գերազանցում են «հայրենասիրության» բոլոր սպասելիքները:

Հայաստանի բարձրագույն իշխանությունները հոգեբանորեն տրվել ու պարտվել են, և նրանք պետք է հեռանան ասպարեզից: Իսկ նոր՝ ազգային իշխանությունները, պետք է Հայաստանը շրջանցող նախագծերին հակադրեն անզիջողականությունը՝ ադրբեջանական ճակատում, ցեղասպանության հարցը և պահանջատիրությունը՝ թուրքական ճակատում, Ջավախքը և վրացահայության խնդիրները՝ վրացական ճակատում,  «Արևելյան գործընկերությունը» և ՆԱՏՕ-ն՝ ռուսական ճակատում և ռուսականությունը՝ եվրոպական ճակատում: Եվ այս սկզբունքները պետք է գործադրվեն ճկունությամբ ու հայոց ողջ ներուժի ներգրավմամբ՝ Հայաստանում, Արցախում և Սփյուռքում: Մենք շրջափակման մեջ ենք, և այդ օղակը պետք է հուսալիորեն ճեղքվի, այլ ոչ թե ամրագրվի ու կարծրանա: Եվ մենք չէ, որ ուզում ենք ոչնչացնել մեր հարևաններին, այլ նրանք են դա գործադրաբար մռռում՝ դարեր ի վեր և ամեն օր...

 Անկանխատեսելի է, թե ու՞ր կգնա նախագահ Սարգսյանն այս աշնանը, բայց Թուրքիա, հավանաբար, դժվար գնա ֆուտբոլ նայելու: Լավ կլինի՝ գնա Ստեփանակերտ և իր հետ տանի բոլոր այն հայերին՝ Հայաստանում թե արտերկրում ապրող, և, հատկապես, Ղարաբաղի հայերին, որոնք իրոք ուզում են Արցախը և ազատագրված հողերը տեսնել հայերով բնակեցված: Դա հաղթանակի ամենակարճ և ճշմարիտ ճանապարհն է՝ կարևոր աշխարհի բոլոր ֆուտբոլային խաղերից միասին վերցրած: Եվ եթե  իրոք նախագահն այն հեղինակությունն է, որն արժանի է լինելու առաջնորդ, շատերը կհետևեն այդ քայլին՝ ֆուտբոլ խաղալու Քարվաճառի նույնիսկ չկառուցված մարզադաշտում: Սա հայկական ֆուտբոլի հաղթանակի միակ հույսն է, քանզի գեղեցիկ ֆուտբոլը հայ ֆուտբոլիստներին արմատապես հակացուցված է մնում:

 Եվ արդեն կան սփյուռքահայ առաջին ծիծեռնակները, որոնք քաղաքացիություն չստանալով Հայաստանի հայրենի կառավարությունից՝ դիմել են Արցախի հայրենի կառավարությանը:

Սովետական բանակի «դեդավշչինայի» լավագույն փայլատակումներից է այն սկզբունքը, որ երբ չես կարողանում ուրիշներին ստիպել կամ համոզել, ապա դու ինքդ պիտի կատարես այդ գործը: Իսկ տարածքները չբնակեցնելն արդեն ուժգին ապտակ է սեփական այտերին:

Եվ, իրո՛ք, վաղուց է, որ պետք չէ անկեցվածք կեցվածք ընդունել: Դիմակայություններում միշտ վտանգավորը պարտվողական ոգին է,  որը երաշխավորում է պարտությունը... Եվ վաղուց է փնտրվում այն իշխանավորը, ով,  վերջապես, կասի. «Հայությունը չի պատրաստվում զիջել ոչինչ, մինչև որ Ադրբեջանն ու միջազային հանրությունը չճանաչեն  Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը՝ ձեռք բերված միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքներով:  Իսկ Թուրքիան, նույն միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքներով, թող սրբի իր ցեղասպան խարանը՝ փոխհատուցելով հայերին, հույներին, ասորիներին և քրդերին, այլ ոչ թե դավի նոր ցեղասպանություններ»: Հավատացե՛ք, Թուրքիայում և Ադրբեջանում հոգու խորքում զարմանում և ուրախանում են այս չարտասանված խոսքերի համար... Դե, նրանք լավ գիտեն, որ ներքին ներդաշնակություն և տնտեսական կայունություն չապահոված մի իշխանություն հազիվ թե քաջ գտնվի և ճշմարիտ խոսի սեփական ժողովրդի, էլ ուր մնաց՝  աշխարհի հետ:

Արտակ Սարգսյան