Սերժ Սարգսյանի «դեժավյուն» և Չաուշեսկուի ուրվականը
Սերժ Սարգսյանը սարսափում է մրցակցությունից և խուսափում սեփական «Ես»–ն ունեցող մարդկանցից։ Դա է պատճառը, որ նա իր կողքը քաղաքական դիակներով է լցրել։ Դա է նաև պատճառը, որ Սերժը մշտապես ձգտում է անապատացնել քաղաքական դաշտը, որպեսզի կարողանա ինքնահաստատվել։
Հայկական Թուրքմենբաշի դառնալու չստացված նախագիծը
2007թ. խորհրդարանական «ընտրությունների» արդյունքները ՀՀԿ–ի գլուխ անցած Սերժ Սարգսյանին հույս ներշնչեցին, որ արդեն բոլորը ոչնչացված են և կարելի է 2008թ. ընտրությունները վերածել ձևական միջոցառման։
Սերժին թվում էր, թե ինքն առնվազն 90 % ձայն նկարելով հանգիստ կհայտնվի նախագահական նստավայրում, սակայն եղավ ճիշտ հակառակը։ Լևոն Տեր–Պետրոսյանի վերադարձը ձախողեց հայկական Թուրքմենբաշի դառնալու ձգտումներ ունեցող ՀՀԿ ղեկավարի պլանները։ Արդյունքում՝ տեղի ունեցան մրցակցային ընտրություններ և միայն 10 զոհի գնով Սերժ Սարգսյանը դարձավ նախագահ, այն էլ՝ «կաղ բադի» կարգավիճակով։
Ո՞ր ճանապարհով կհեռանա Սերժ Սարգսյանը
Բաղրամյան 26–ում հայտնվելուց հետո Սերժ Սարգսյանի ջանքերն ուղղված էին բացառապես խարդավանքների ու բանսարկությունների միջոցով քաղաքական դաշտն ամայացնելուն։
2011թ. փետրվարին ԲՀԿ–ին կոալիցիոն հուշագիր պարտադրելն ու նույն տարվա ամռանը ՀԱԿ–ի հետ «երկխոսելը» նպատակ էին հետապնդում վերացնել այդ երկու ուժերին և անայլընտրանք ընտրություններ անցկացնել 2013թ., սակայնՍերժ Սարգսյանին այս անգամ էլ չհաջողվեց գերեզմանոցի վերածել քաղաքական դաշտը։
Նա ուզում էր ԲՀԿ–ի հետ միասնական ցուցակով մասնակցել այս տարվա խորհրդարանական ընտրություններին և այնպես անել, որ ՀԱԿ–ն ընդհանրապես չմտնի ԱԺ, բայց տեղի ունեցավ ճիշտ հակառակը։ ԲՀԿ–ն առանձին մասնակցեց օրենսդիր մարմնի ձևավորմանն ու դե ֆակտո հաղթեց ՀՀԿ–ին, իսկ ՀԱԿ–ը, չնայած տարատեսակ «դհոլների» առկայությանը, պահպանեց տիտղոսային ընդդիմության դերը։ Այս ամենը չէր մտնում «նախաձեռնող» նախագահի պլանների մեջ, ու նա հիմա ցայտնոտի մեջ է։
Սերժ Սարգսյանի մոտ հիմա 2008թ. ունեցած «դեժավյուի» զգացողություն է այն առումով, որ ուզում էր անայլընտրանք ընտրություններ, բայց այդպես չի լինի։ Այն ժամանակ էլ նա մտածում էր, թե հեշտ ու հանգիստ դառնալու է նախագահ, բայց, կոպիտ ասած, քթից եկավ իր «հաղթանակը»։ Հիմա առավելևս հանգիստ կյանք չի սպասվում «ֆուտբոլասերին»։ Ինչպես հայտնի է, ԲՀԿ–ն հանդես է գալու սեփական թեկնածուով, իսկ դա նշանակում է, որ «Կոնսենսուս մինուս Սերժ Սարգսյան» ծրագիրը կյանքի կոչելու իրական հնարավորություն է ստեղծվում։
Այժմ 2008թ. պես վիճակ է, բայց մի շարք էական տարբերություններով։ Դրանք հետևյալն են.
Ա. ԲՀԿ–ի կողմից առաջադրվող թեկնածուն, լինի նա Գագիկ Ծառուկյանը կամ Վարդան Օսկանյանը, հանրային ու քաղաքական կոնսոլիդացիա ապահովելու ավելի մեծ ռեսուրս ունի, քան Տեր–Պետրոսյանը 2008–ին։ Եթե ՀՀ առաջին նախագահին հաջողվեց մեծ ալիք բարձրացնել, ապա այժմ ԲՀԿ–ն, ՀՅԴ–ն ու ՀԱԿ–ը համատեղ կարող են պարզապես սրբել Սերժ Սարգսյանին պետական կառավարման համակարգից։ Այս ուժերին կարող է միանալ ու հետագայում մաս կազմել ազգային համաձայնության կառավարությանը նաև Րաֆֆի Հովհաննիսյանը՝ նախապես մաքրելով իր թիմը իշխանական դրածոներից։
Բ. 2008թ. Տեր–Պետրոսյանը ֆինանսական ռեսուրսներ ուներ, բայց դրանք զգալիորեն զիջում էին իշխանության տնօրինած միջոցներին, իսկ ահա Ծառուկյանի գլխավորած ուժը ՀՀԿ–ին չի զիջում ֆինանսական ու կազմակերպչական ռեսուրսներով։
Գ. Այժմ երկրում տիրող սոցիալ–տնտեսական վիճակն անհամեմատ վատ է, քան նախորդ նախագահական ընտրությունների ժամանակ։ Սերժը տապալվել է ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին քաղաքական ոլորտներում։ Բացի այդ՝ պետական ապարատը հիմա քանդված վիճակում է, և բոլորին զզվեցրել է Սերժ Սարգսյանի, նրա փեսա Միքայել Մինասյանի և Տիգրան Սարգսյանի՝ «Մեկ օլիգարխի տնտեսություն» կառուցելու իդեա–ֆիքսը։
Դ. 2008թ. կար Արթուր Բաղդասարյան, ով համարյա նույնքան ձայն հավաքեց, որքան իշխանության հիմնական հակառակորդ Տեր–Պետրոսյանը։ ՕԵԿ առաջնորդին հաջողվեց ահագին ձայն փախցնել ու հետո միանալ Սերժին։ Այժմ նման դրածո Սերժը չունի և հակաիշխանական ձայները կենտրոնացվելու են։ Որքան էլ իշխանությունները փորձում են արամսարգսյանների, դավիթշահնազարյանների, նիկոլփաշինյանների միջոցով նոր արթուրբաղդասարյաններ կամ արտաշեսգեղամյաններ ստանալ, միևնույն է չի ստացվում. նոր հաճախորդները «վառվել» են ժամանակից շուտ, և բացի այդ՝ չունեն ո՛չ Ա. Բաղդասարյանի 2008–ի էլեկտորատը, ո՛չ Ա. Գեղամյանի դերասանական վարպետությունը։
Ե. Վրաստանում տեղի ունեցած իշխանափոխությունը բարենպաստ ֆոն է ստեղծել Հայաստանում համանման զարգացումներ ստանալու համար։
Ահա այն հիմնական տարբերությունները, որոնք այժմ կան 2008թ. համեմատ։ Սրանք նաև այն գործոններ են, որոնք կարող են դառնալ հաջողության գրավական։
Եվ այսպես, Սերժ Սարգսյանն իր ագահության, անհեռատեսության և թուլության պատճառով կստանա այն ինչին արժանի է։ Հարցն այն է, որ իշխանափոխությունն իրականացվի առանց ցնցումների, բայց դա կախված է Սերժ Սարգսյանից։ Եթե նա ձգտի ամեն գնով կառչած մնալ աթոռից, ապա նրան սպառնում է կոմունիստական Ռումինիայի տխրահռչակ ղեկավար Չաուշեսկուի կամ Մուբարաքի ճակատագիրը, ինչը չի բխում ո՛չ ՀՀ–ի, ո՛չ անձամբ Սերժ Սարգսյանի շահերից։ Այնպես որ ճիշտը Սահակաշվիլու կամ Յուշչենկոյի պես հեռանալն է։ Ինչպես ասում են, «Դավա՛յ, դասվիդանիա»։
Սերժ Սարգսյանի «դեժավյուն» և Չաուշեսկուի ուրվականը
Սերժ Սարգսյանը սարսափում է մրցակցությունից և խուսափում սեփական «Ես»–ն ունեցող մարդկանցից։ Դա է պատճառը, որ նա իր կողքը քաղաքական դիակներով է լցրել։ Դա է նաև պատճառը, որ Սերժը մշտապես ձգտում է անապատացնել քաղաքական դաշտը, որպեսզի կարողանա ինքնահաստատվել։
Հայկական Թուրքմենբաշի դառնալու չստացված նախագիծը
2007թ. խորհրդարանական «ընտրությունների» արդյունքները ՀՀԿ–ի գլուխ անցած Սերժ Սարգսյանին հույս ներշնչեցին, որ արդեն բոլորը ոչնչացված են և կարելի է 2008թ. ընտրությունները վերածել ձևական միջոցառման։
Սերժին թվում էր, թե ինքն առնվազն 90 % ձայն նկարելով հանգիստ կհայտնվի նախագահական նստավայրում, սակայն եղավ ճիշտ հակառակը։ Լևոն Տեր–Պետրոսյանի վերադարձը ձախողեց հայկական Թուրքմենբաշի դառնալու ձգտումներ ունեցող ՀՀԿ ղեկավարի պլանները։ Արդյունքում՝ տեղի ունեցան մրցակցային ընտրություններ և միայն 10 զոհի գնով Սերժ Սարգսյանը դարձավ նախագահ, այն էլ՝ «կաղ բադի» կարգավիճակով։
Ո՞ր ճանապարհով կհեռանա Սերժ Սարգսյանը
Բաղրամյան 26–ում հայտնվելուց հետո Սերժ Սարգսյանի ջանքերն ուղղված էին բացառապես խարդավանքների ու բանսարկությունների միջոցով քաղաքական դաշտն ամայացնելուն։
2011թ. փետրվարին ԲՀԿ–ին կոալիցիոն հուշագիր պարտադրելն ու նույն տարվա ամռանը ՀԱԿ–ի հետ «երկխոսելը» նպատակ էին հետապնդում վերացնել այդ երկու ուժերին և անայլընտրանք ընտրություններ անցկացնել 2013թ., սակայն Սերժ Սարգսյանին այս անգամ էլ չհաջողվեց գերեզմանոցի վերածել քաղաքական դաշտը։
Նա ուզում էր ԲՀԿ–ի հետ միասնական ցուցակով մասնակցել այս տարվա խորհրդարանական ընտրություններին և այնպես անել, որ ՀԱԿ–ն ընդհանրապես չմտնի ԱԺ, բայց տեղի ունեցավ ճիշտ հակառակը։ ԲՀԿ–ն առանձին մասնակցեց օրենսդիր մարմնի ձևավորմանն ու դե ֆակտո հաղթեց ՀՀԿ–ին, իսկ ՀԱԿ–ը, չնայած տարատեսակ «դհոլների» առկայությանը, պահպանեց տիտղոսային ընդդիմության դերը։ Այս ամենը չէր մտնում «նախաձեռնող» նախագահի պլանների մեջ, ու նա հիմա ցայտնոտի մեջ է։
Սերժ Սարգսյանի մոտ հիմա 2008թ. ունեցած «դեժավյուի» զգացողություն է այն առումով, որ ուզում էր անայլընտրանք ընտրություններ, բայց այդպես չի լինի։ Այն ժամանակ էլ նա մտածում էր, թե հեշտ ու հանգիստ դառնալու է նախագահ, բայց, կոպիտ ասած, քթից եկավ իր «հաղթանակը»։ Հիմա առավելևս հանգիստ կյանք չի սպասվում «ֆուտբոլասերին»։ Ինչպես հայտնի է, ԲՀԿ–ն հանդես է գալու սեփական թեկնածուով, իսկ դա նշանակում է, որ «Կոնսենսուս մինուս Սերժ Սարգսյան» ծրագիրը կյանքի կոչելու իրական հնարավորություն է ստեղծվում։
Այժմ 2008թ. պես վիճակ է, բայց մի շարք էական տարբերություններով։ Դրանք հետևյալն են.
Ա. ԲՀԿ–ի կողմից առաջադրվող թեկնածուն, լինի նա Գագիկ Ծառուկյանը կամ Վարդան Օսկանյանը, հանրային ու քաղաքական կոնսոլիդացիա ապահովելու ավելի մեծ ռեսուրս ունի, քան Տեր–Պետրոսյանը 2008–ին։ Եթե ՀՀ առաջին նախագահին հաջողվեց մեծ ալիք բարձրացնել, ապա այժմ ԲՀԿ–ն, ՀՅԴ–ն ու ՀԱԿ–ը համատեղ կարող են պարզապես սրբել Սերժ Սարգսյանին պետական կառավարման համակարգից։ Այս ուժերին կարող է միանալ ու հետագայում մաս կազմել ազգային համաձայնության կառավարությանը նաև Րաֆֆի Հովհաննիսյանը՝ նախապես մաքրելով իր թիմը իշխանական դրածոներից։
Բ. 2008թ. Տեր–Պետրոսյանը ֆինանսական ռեսուրսներ ուներ, բայց դրանք զգալիորեն զիջում էին իշխանության տնօրինած միջոցներին, իսկ ահա Ծառուկյանի գլխավորած ուժը ՀՀԿ–ին չի զիջում ֆինանսական ու կազմակերպչական ռեսուրսներով։
Գ. Այժմ երկրում տիրող սոցիալ–տնտեսական վիճակն անհամեմատ վատ է, քան նախորդ նախագահական ընտրությունների ժամանակ։ Սերժը տապալվել է ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին քաղաքական ոլորտներում։ Բացի այդ՝ պետական ապարատը հիմա քանդված վիճակում է, և բոլորին զզվեցրել է Սերժ Սարգսյանի, նրա փեսա Միքայել Մինասյանի և Տիգրան Սարգսյանի՝ «Մեկ օլիգարխի տնտեսություն» կառուցելու իդեա–ֆիքսը։
Դ. 2008թ. կար Արթուր Բաղդասարյան, ով համարյա նույնքան ձայն հավաքեց, որքան իշխանության հիմնական հակառակորդ Տեր–Պետրոսյանը։ ՕԵԿ առաջնորդին հաջողվեց ահագին ձայն փախցնել ու հետո միանալ Սերժին։ Այժմ նման դրածո Սերժը չունի և հակաիշխանական ձայները կենտրոնացվելու են։ Որքան էլ իշխանությունները փորձում են արամսարգսյանների, դավիթշահնազարյանների, նիկոլփաշինյանների միջոցով նոր արթուրբաղդասարյաններ կամ արտաշեսգեղամյաններ ստանալ, միևնույն է չի ստացվում. նոր հաճախորդները «վառվել» են ժամանակից շուտ, և բացի այդ՝ չունեն ո՛չ Ա. Բաղդասարյանի 2008–ի էլեկտորատը, ո՛չ Ա. Գեղամյանի դերասանական վարպետությունը։
Ե. Վրաստանում տեղի ունեցած իշխանափոխությունը բարենպաստ ֆոն է ստեղծել Հայաստանում համանման զարգացումներ ստանալու համար։
Ահա այն հիմնական տարբերությունները, որոնք այժմ կան 2008թ. համեմատ։ Սրանք նաև այն գործոններ են, որոնք կարող են դառնալ հաջողության գրավական։
Եվ այսպես, Սերժ Սարգսյանն իր ագահության, անհեռատեսության և թուլության պատճառով կստանա այն ինչին արժանի է։ Հարցն այն է, որ իշխանափոխությունն իրականացվի առանց ցնցումների, բայց դա կախված է Սերժ Սարգսյանից։ Եթե նա ձգտի ամեն գնով կառչած մնալ աթոռից, ապա նրան սպառնում է կոմունիստական Ռումինիայի տխրահռչակ ղեկավար Չաուշեսկուի կամ Մուբարաքի ճակատագիրը, ինչը չի բխում ո՛չ ՀՀ–ի, ո՛չ անձամբ Սերժ Սարգսյանի շահերից։ Այնպես որ ճիշտը Սահակաշվիլու կամ Յուշչենկոյի պես հեռանալն է։ Ինչպես ասում են, «Դավա՛յ, դասվիդանիա»։
Կարեն Հակոբջանյան