Պատահական զուգադիպությամբ այսօր` մարտի 5-ին, Վազգեն Սարգսյանի եւ Սամվել Բաբայանի ծննդյան օրն է: Վազգենը կդառնար 54 տարեկան, իսկ Սամվելը դարձավ 48 տարեկան: 

Անշուշտ, Արցախի այս երկու հերոսները հակասական ընկալում ունեն մեր այսօրվա հասարակության մեջ: Մի կողմից ոչ ոք չի ուրանում նրանց մեծ ներդրումը ղարաբաղյան պատերազմում, մյուս կողմից էլ` նրանք ոչ միանշանակ են ընկալվում հասարակական-քաղաքական կյանքում իրենց թողած հետագծի մասով:

Անկասկած, այս երկու տեսակետն էլ արտացոլում է այն դառն իրողությունը, որ առկա է հայ հասարակության մեջ: Իհարկե, նրանց գործունեությունն իդեալական չի եղել, հասարակական ըմբռնման տեսանկյունից, սակայն մեկ բան ակնհայտ է, նրանք անգնահատելի դեր են ունեցել բանակաշինության մեջ եւ ղարաբաղյան անցած պատերազմում: 

Մենք չէինք ուզենա փորփրել նրանց անցած ուղու դրական եւ բացասական կողմերը, քանի որ անսխալական գործիչներ չեն լինում, հատկապես եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ պետերազմը իր շտկումներն է մտցնում մարդկանց գործելաոճի մեջ: Պատերազմը ծնում է կոպիտ եւ կոշտ մարդկանց, պատերազմը միաժամանակ ծնում է հերոսների եւ վախկոտների: 

Հանրահայտ ասացվածք է նաեւ այն, որ պատերազմում «փլավ չեն բաժանում», քանի որ այն առարկայական պրոցես է, որտեղ եթե դու չես հասնում հաջողության, ապա հաջողության է հասնում քո թշնամին, ընդ որում` քո հաշվին, եւ այս իմաստով բոլոր ազգերն անցել են իրենց պատերազմների փուլերը, որոնց ժամանակ ծնվել են այդ ազգի հերոսներն ու դավաճանները, խիզախներն ու վախկոտները: Բոլոր ազգերի մոտ աշխատել է մեկ ընդհանուր օրինաչափություն. այն ժողովուրդը, ով չի հարգում իր հերոսներին, չի հարգում իր բանակն ու պետությունը, ստիպված է «հարգելու» հակառակորդի հերոսներին: Այդպես է եղել անցյալում եւ այդպես էլ կլինի միշտ: Օտար երկրների լծի տակ ապրող դարավոր փորձ ունեցող հայ ժողովուրդը, ցավոք, չունի սեփական հերոսների հարգման ավանդույթ: Եւ քանի որ այդ ավանդույթը չկա, մենք միշտ էլ կանգնած ենք լինելու լուրջ մարտահրավերների առաջ: Իսկ այսօր մենք կարող ենք արձանագրել մեկ փաստ. մեր հերոսներից մեկը դավադիր ձեւով սպանվեց 1999 թվականի հոկտեմբերի 27-ին, մյուսը` ստիպված ապրում է հայրենիքից դուրս: 

Մենք չենք քննարկում, թե ինչու է այդպես ստացվել, մենք պարզապես արձանագրում ենք այս փաստը, որն ամոթալի է մեզ եւ մեր պատմության համար, քանի որ դժվար է պատկերացնել մեկ այլ նման օրինակ, որ ասենք երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Շարլ դը Գոլը կամ Գեորգի Ժուկովը կամ էյզենհաուերը, դավադիր սպանվեին կամ հեռացվեին իրենց հայրենիքից: Այդ ժողովուրդները երբեք իրենց հերոսներին այդպիսի ճակատագրով չէին դատապարտի, քանի որ ունեին  պետականության մեծ եւ հարուստ փորձ: 

Մենք այդ փորձը չունենք, սակայն պարտավոր ենք անընդհատ սովորել եւ հետեւություն անել հաջողված եւ հաղթանակած ժողովուրդների պատմություններից, եթե ուզում ենք, ինչպես Վազգենն էր ասում, որ 21-րդ դարը մերը լինի։

Արտակ Հակոբյան 

Աղբյուր՝ http://zham.am/index.php?newsid=298