Քվազարների հայտնաբերման 50 տարին

● Լրահոս

30.10.2013 ● 00:17

Քվազարների հայտնաբերման 50 տարին

Այս տարի լրանում է Տիեզերքի ամենահեռավոր մարմինների՝ քվազարների, հայտնաբերման 50 տարին, ինչպես նաև Սեյֆերտի տիպի ակտիվ գալակտիկաների հայտնաբերման 70 տարին: Այս երկու տեսակի օբյեկտները ակտիվ գալակտիկական միջուկների (AGN) ամենավառ դրսևորումներն են: Ինչպես հետագայում պարզվեց, Սեյֆերտի գալակտիկաներն իրենց ֆիզիկական հատկություններով շատ մոտ են քվազարներին, և հաճախ դրանք երկուսն էլ դիտարկվում են որպես գալակտիկաների էվոլյուցիոն հաջորդականության նախնական փուլերը: Ակտիվ գալակտիկաներն առանձնահատուկ դեր են խաղում գալակտիկաների ֆիզիկայի և էվոլյուցիայի հարցերում և մեզ համար հատկապես հետաքրքրական են, քանի որ դրանց կարևորությունն առաջինը հասկացել է Վիկտոր Համբարձումյանը, իսկ դրանց ուսումնասիրություններն ընկած են Բյուրականի աստղադիտարանի գիտական թեմատիկայի հիմքում: Դրանց լայն ուսումնասիրությանը նպաստեց Մարգարյանի գալակտիկաների հայտնաբերումը, որոնց թվում կային թե Սեյֆերտի տիպի գալակտիկաներ, թե՛ քվազարներ և թե՛ նոր տեսակի AGN-ներ:

1943թ. ամերիկացի աստղագետ Կարլ Սեյֆերտն (1911-1960) առանձնացրեց արտառոց լայն առաքման գծերով 12 գալակտիկա, որոնց մոտ նկատվում էր մեծ արագություններով գազի արտահոսք: Սակայն մոտակա տարիներին այս աշխատանքն անուշադրության մատնվեց, և միայն հետագայում այս գալակտիկաները կոչվեցին Սեյֆերտի անվամբ: Այնուհետև, 1963թ. նույնպես ամերիկացի աստղագետ Մաարտեն Շմիդտը (ծն. 1929թ.)` օգտագործելով Պալոմարի աստղադիտարանի 5 մետրանոց դիտակը, աստղանման ռադիոաղբյուրների մեջ հայտնաբերեց Տիեզերքի ամենահեռավոր օբյեկտները, որոնք կոչվեցին քվազարներ (քվազի-աստղային ռադիոաղբյուրներ): Առաջին քվազարն էր 3C 273 ռադիոաղբյուրը, այնուհետև իրար հետևից նույնացվեցին 3C 48-ը և մյուսները: Քվազարները և Սեյֆերտի գալակտիկաները ներկայումս աստղաֆիզիկայի և տիեզերաբանության հիմնարար մասն են կազմում և ընկած են սև խոռոչների տեսության հիմքում, որոնք էլ անմիջականորեն կապվում են աստղերի և գալակտիկաների առաջացման և էվոլյուցիայի հետ:

Հայ աստղագետները Բյուրականի աստղադիտարանում նույնպես մեծ ներդրում ունեն քվազարների հայտնաբերման մեջ. մասնավորապես Ջիվան Ստեփանյանի և Արեգ Միքայելյանի գիտահետազոտական խմբերի կողմից 1980-2000-ական թթ. հայտնաբերվել են հարյուրավոր նոր պայծառ քվազարներ Բյուրականի շրջահայությունների և ռենտգենյան աղբյուրների նույնացումների հիման վրա, ընդ որում, եթե թույլ քվազարները բազմահազար են Տիեզերքում, և դրանց հայտնաբերումը ներկայումս միայն վիճակագրական նշանակություն ունի, ապա յուրաքանչյուր նոր պայծառ քվազար կարևոր է դրանց ֆիզիկական բնութագրերը, բազմալիքային հատկությունները և էվոլյուցիան հասկանալու համար: Հիշեցնենք, որ հոկտեմբերին Երևանում անցկացվեց այս թեմային նվիրված Միջազգային աստղագիտական միության խոշոր գիտաժողով, որին մասնակցեցին շուրջ 140 աստղագետներ:

Հայկական աստղագիտական ընկերություն

● Այս խորագրի վերջին նյութերը

ՌԴ-ն պատրաստ է աջակցել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորմանը. Զախարովա

25.12.2024 ● 20:15

Զախարովայի խոսքով՝ ռուսական կողմը պատրաստ է աջակցել տնտեսական և տրանսպորտային օրակարգերի առաջմղմանը։

Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը փողի հանդեպ թուլություն ունի․ Անդրանիկ Թևանյան (տեսանյութ)

25.12.2024 ● 19:58

Նիկոլ Փաշինյանը թրքաքովիդով է վարակվել, ինչի պատճառով էլ Ռուսաստան չի մեկնում։

Ազգային ժողովի հարևանությամբ բախվել են «Volkswagen»-ն ու «Nissan»-ը․ ավտոմեքենաներից մեկը հայտնվել է մայթին. կա տուժած

25.12.2024 ● 19:07

Վթարի հետևանքով «Nissan»-ի վարորդին մարմնական վնասվածքներով տեղափոխել են Հերացու անվան թիվ 1 համալսարանական հիվանդանոց։

Հրապարակվել են Լիոնել Մեսսիի և նրա ընտանիքի Սուրբ Ծննդյան լուսանկարները

25.12.2024 ● 18:08

Արգենտինայի հավաքականի կազմում Լիոնելը անցկացրել է 183 հանդիպում՝ խփելով 108 գոլ և կատարելով 58 գոլային փոխանցում։

Վլադիմիր Պուտինը ԱՊՀ երկրների ղեկավարներին հրավիրել է Մոսկվա

25.12.2024 ● 17:49

Մենք նաև հույս ունենք, որ ԱՊՀ երկրների զորքերը կկարողանան մասնակցել Կարմիր հրապարակում անցկացվելիք շքերթին։

Արտակարգ դեպք՝ Հյուսիսային պողոտայում․ դեպքի վայր է մեկնել հրշեջների 3 մարտական հաշվարկ (տեսանյութ)

25.12.2024 ● 17:41

Բարձրահարկ շենքի առաջին հարկում գործող սրճարանում գազի արտահոսք է եղել, ինչի հետևանքով էլ ծխատարում հրդեհ է բռնկվել։ Բարեբախտաբար տուժածներ չկան։

Ադրբեջանցիները՝ Նիկոլ Փաշինյանին․ «Դու Հայաստանի հետ պատահած ամենալավ բանն ես»

Կրեմլում ակնկալում են, որ Փաշինյանը տեսակապով կմասնակցի ԵԱՏՄ գագաթնաժողովին

Տրանսպորտային բարեփոխման տակ այս իշխանությունները հասկանում են միայն թանկացումներ․ Yerkir Media-ի ռեպորտաժը

● Լրահոս