-Հայաստանի և Թուրքիայի միջև նախաստորագրված արձանագրությունները գովաբանող անձինք նշում են, որ այդ փաստաթղթերում նախապայմաններ չկան։ Իրականում կա՞ն այդ նախապայմանները, թե՞ ոչ։

-Նախապայմաններ չպետք է լինեին այնտեղ։ Այն մարդիկ, ովքեր գովաբանում են այդ արձանագրությունները, երկու սխալ են թույլ տալիս։ Այն խնդիրները, որ կարող են լինել այս կամ այն ձևով անորոշ կետերը մեկնաբանելիս. դա է ապագայի վտանգը։ Երկրորդ վտանգն ակնհայտ է. Թուրքիան անընդհատ ձգձգում էր այդ գործընթացը՝ փորձելով կապել  հայ-թուրքական հարաբերությունների բարելավումը և հատկապես սահմանի բացումը ղարաբաղյան հարցի լուծման հետ։ Ընդ որում, Թուրքիան ղարաբաղյան հակամարտություն ասելով՝ նկատի ունի ադրբեջանական լուծման տարբերակը։ Եթե մենք հետևենք Թուրքիայից եկող հայտարարություններին, ԱՄՆ դիվանագետներից և այլ մարդկանցից կարող ենք հասկանալ, որ 3-րդ ուժը, որը զբաղվում է այս բանակցություններով, արդեն կապել է այդ երկու խնդիրները։ Նույնիսկ տեխնիկական, ժամկետային հարցով տեսնում ենք, որ այդ գործընթացները համընկնում են։ Ես մտավախություն ունեմ, որ այն ոգևորությունը, որ Թուրքիան գնում է այս ուղղությամբ, կարող է մեզ հուշել, որ Թուրքիան գիտի, որ ղարաբաղյան հարցը լուծվելու է այն ձևով, որը բավարարում է Ադրբեջանին և իրեն։ Երբ Թուրքիան խոսում է ստորագրման ժամկետներից, ես ենթադրում եմ, որ նրանք ունեն այն տեղեկությունը, որ այդ ժամանակաշրջանում պետք է լուծվի նաև ղարաբաղյան հարցը։ Նախապայմաններ չասենք։ Կարծում եմ՝ շատ պարզունակ կհնչի, եթե փորձենք փաստաթուղթը որպես նախապայմաններ ներկայացնել։ Նախապայմանների ժամկետն արդեն անցել է։ Նախապայմաններ այս կամ այն ձևով հնչել են տարբեր կողմերից։ Նույնիսկ երբ ՀՀ նախագահն ասում էր, որ ինքը չի գնա Թուրքիա, մինչև սահմանները բաց չլինեն, դա էլ էր նախապայման։ Սակայն երբ կա փաստաթուղթ, և փաստաթղթում կան նշված կետեր, կողմերն ավելի շատ փորձում են ամբողջությամբ չճշգրտված կետերը մեկնաբանել սեփական ցանկության և շահերին համապատասխան։ Այստեղ մենք մտնում ենք մեկնաբանությունների փուլ։

-Շատերն են ասում, որ  արձանագրությունները, որպես այդպիսին, դրական են, և շատ բան կախված է մեր վարած դիվանագիտությունից։ Դիվանագիտական հաղթանակ արձանագրելու հնարավորություններ ունե՞նք, թե՞ ոչ։

-Եթե հետևենք գործընթացի ընթացքին, կտեսնենք, որ կա երրորդ ուժ։ Այստեղ շատ ակտիվ է ԱՄՆ պետդեպարտամենտը, որոշ չափով՝ նաև Ռուսաստանն ու Եվրոպան։ Երբ կա երրորդ ուժ, և երկու երկրները չեն, որ իրար հետ բանակցելով՝ փորձում են լուծումը գտնել, լուծումը համապատասխանում է այդ ուժի կարողություներին։ Կան մի քանի հանգամանքներ, որոնք ազդում են այս գործընթացի վրա։ Այն հանգամանքը, որ ԱՄՆ-ը Հայաստանի իշխանություններին, հատկապես նախագահին համարում են ոչ լիարժեք լեգիտիմ, դա արդեն նշանակում է, որ նրանք այդ մարդուն համարում են ոչ թե ժողովրդի ներկայացուցիչ, այլ անձ և պետք է փորձեն համոզել ոչ թե ժողովրդին, այլ մեկ անձի։ Դա նաև նշանակում է, որ Հայաստանն այս հարցում թույլ է։ Կա նաև երկրորդ հանգամանքը։ Եթե վերցնենք մեր դիվանագիտական կորպուսը և նայենք այն մարդկանց, ովքեր զբաղվում են այդ հարցերով, կտեսնենք, որ դրանցով զբաղվում է երկու, ավելի ճիշտ՝ մեկ մարդ։ Չկա այն դիվանագիտական կորպուսը, հիմքը, որը զբաղվում է այս հարցերով։

-Մինչ ֆուտբոլային խաղը Սարգսյան-Ալիև հանդիպումը չի՞ նշանակում, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման և արցախյան հիմնախնդրի հարցերը փոխկապակցված են։

-Այո, ցավոք, դա այդպես է։ Դա եղել է մեր կամքից անկախ, բայց եղել է նաև որպես հետևանք Հայաստանի կողմից իրականացրած մի քանի քայլերի։ Բոլոր դեպքերում, վերլուծության դեպքում Հայաստանի իշխանությունը պետք է հասկանա, որ այս գործընթացն, ի վերջո, կբերի այդ երկու գործընթացների կապակցմանը։

-Բանակցային գործընթացից պե՞տք է դուրս գանք, թե՞ ոչ։

-Ո՛չ, չեմ կարծում։ Նախ, ես չեմ կարծում, որ մենք այդ հնարավորությունն ունենք, կամ մեզ թույլ կտան, որ մենք դա անենք, որովհետև այս գործընթացը մենք չենք սկսել և մենք չենք կառավարում։ Այս գործընթացը կարող է մի քիչ դադար ունենալ միայն մի դեպքում, եթե Հայաստանում տեղի ունենան ներքաղաքական ժողովրդավարական կտրուկ փոփոխություններ։ Հիմա այս գործընթացից դուրս գալն ավելի վտանգավոր է, քան շարունակելը։

-Ամեն դեպքում, այս արձանագրություններն ինչպե՞ս եք գնահատում՝ դրակա՞ն, թե՞ բացասական։

-Ես կողմնակից եմ հայ-թուրքական հարբերությունների զարգացմանը, սակայն այս իրավիճակում ես վտանգներ եմ տեսնում։ Այստեղ հարցն այն չէ, թե փաստաթղթում ինչ և ինչպես է գրված, հարցն այն է, թե ինչպես կարող են դրանք մեկնաբանվել և հատկապես՝ Թուրքիայի կողմից։

-Այս ենթատեքստում ինչպե՞ս եք գնահատում արձանագրությունների վերաբերյալ Հայ ազգային կոնգրեսի հայտարարությունը։

-Ես Հայոց համազգային շարժման վարչության անդամ եմ, որը ՀԱԿ-ի անդամ է, և ՀԱԿ-ի ցանկացած հայտարարություն կոմպրոմիսային է մի քանի կուսակցությունների համար, որտեղ հաշվի է առնվում նաև իմ կուսակցության կարծիքը։

Զրույցը վարեց Արփի Բեգլարյանը