Հարցազրույցի առաջին մասն՝ այստեղ։

Ալիկ Հակոբյան, «ԱՐ» հեռուստաընկերություն- Պարո՛ն Նախագահ, Սահմանադրությանը դեմ արտահայտվողների փաստարկներից մեկն այն է, որ մեր երկրում օրենքները լավն են, պարզապես, դրանք չեն գործում: Ու նախ և առաջ, պետք է ապահովել օրենքների կիրառությունը, հետո նոր մտածել Սահմանադրությունը փոխելու մասին: Ձեր վերաբերմունքն այս դիտարկմանը և, ի վերջո, նոր Սահմանադրությունը արդյո՞ք մեր երկրում մեծացնելու է օրենքի գերակայությունը:

Սերժ Սարգսյան- Անշուշտ: Եթերում ելույթ ունեցողներից մեկն ասում էր, թե Սահմանադրությունը նրա համար է, որպեսզի թեթևացնի ժողովրդի կյանքը: Իհա՛րկե, Սահմանադրությունը դրա համար չէ: Սահմանադրությունը նրա համար է, որպեսզի կանոնակարգի մեր կյանքը, և այս առումով, անշուշտ, սահմանադրական մշակույթի զարգացումն էական ազդեցություն է ունենալու: Գիտեք, երբ ասում են օրենքը չի գործում, ես մասամբ համաձայն եմ, մասամբ՝ ոչ: Այո՛, կան օրենքներ, որոնք 100 տոկոսով գործում են, կան օրենքներ, որոնք, երևի, դեռևս ժամանակ են պահանջում, որպեսզի մեր իրավագիտակցությունն ավելի բարձր մակարդակի վրա լինի: Մյուս կողմից էլ՝ այդ մակարդակը որոշվում է համեմատության միջոցով: Իսկ ի՞նչ եք կարծում, Ալիկ, մեր երկրում 15 տարի կամ 20 տարի առաջ ավելի շա՞տ էին օրենքները գործում, քան հիմա՞: Ես խիստ կասկածում եմ: Իսկ Սովետական Միությունում բոլոր օրենքները գործու՞մ էին և գործում էին բոլորի՞ համար: Կարո՞ղ եք մատնանշել մի երկիր, որտեղ ընդհանրապես օրենքները 100 տոկոսով, ամբողջովին գործում են, որտեղ չկան կաշառակերներ, որտեղ չկան վատ ոստիկաններ, որտեղ չկան դավաճան դատախազներ և այլն: Կան չէ՞: Ուզում եմ ասել, իհարկե, համեմատությունը պետք է անել ժամանակի մեջ և տարածության: Այսինքն` եթե մենք մեզ համեմատենք Եվրոպական որևէ երկրի հետ, իհարկե, օրենքի գործելիության աստիճանը մեզ մոտ ավելի ցածր է, քան այնտեղ: Բայց եթե մենք մեզ համեմատենք 10-15 տարի առաջվա հետ, ես կարծում եմ՝ մենք այստեղ առաջընթաց ունենք: Նույնը վերաբերում է կենսամակարդակին: Մարդիկ դուրս են գալիս էկրան կամ մամուլում ասում են, որ անվերջ գահավիժում ենք: Իրենց նեղություն չեն տալիս համեմատելու այն ցուցանիշները, որոնք կփաստեն՝ գահավիժում ենք, թե՞ ոչ: Ամեն ինչ, իմ խորին համոզմամբ, պետք է գնահատենք համեմատության մեջ: Եթե մենք այլ չափանիշներ ենք ընդունում, ապա դա մեզ ճիշտ ճանապարհով չի տանում: Ես շատ լավ հասկանում եմ, որ իշխանության ներկայացուցիչները փորձում են ասել՝ սա և սա ենք արել, համեմատաբար լավ է, բայց ընդդիմության ներկայացուցիչներն ասում են՝ վատ է, վատ է, վատ է: Ո՞վ պետք է այդ դեպքում լինի դատավորը՝ մեր ժողովուրդը ու նաև միջազգային կառույցները: Եթե միջազգային կառույցները, որոնք զբաղվում են մարդու իրավունքների պաշտպանությամբ, նկատի ունեմ, օրինակ, Վենետիկի հանձնաժողովը, Եվրոպական Օմբուդսմենի ինստիտուտը, Եվրոպայի խորհուրդը, եթե այդ կառույցները, նրանց ղեկավարները գալիս են Հայաստան և ասում են՝ սահմանադրական բարեփոխումները ամբողջովին համապատասխանում են ժողովրդավարական չափանիշներին, և որևէ հետընթաց մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում չկա, ապա մի մարդ, որ դժվարանում է հայերեն արտահայտվել, մարդ, որը իրեն նեղություն չի տվել կարդալ փոփոխությունները, ասում է՝ ո՛չ, մարդու իրավունքներն այստեղ սահմանափակված են և այլն, ժողովուրդը պետք է տեսնի չէ,՞ ո՞վ է գնահատողը: Եվ այսպիսի բազմաթիվ օրինակներ կարող եմ բերել՝ սկսած Համաշխարհային բանկի փորձագետների կողմից ամեն տարի կազմվող «Դուինգ բիզնեսից» մինչև ԳՐԵԿՈ-ի խմբի զեկույցները: Ամենամեծը, երևի, իմ ցանկությունն է, որ օրենքը 100 տոկոսով գործի, որ Հայաստանում կաշառակերություն չլինի, ընդհանրապես, որ պետավտոտեսուչը փող չվերցի, բայց արի ու տես, որ դա փող տվողին էլ է ձեռնտու, պետավտոտեսուչին էլ: Դրա համար իշխանությունների համար շատ դժվար է իդեալական վիճակ ստեղծելը: Ինչու՞ են մարդիկ դեմ, որպեսզի խախտումները արձանագրի տեխնիկան և ոչ թե մարդը, որովհետև իրենք չեն կարող տեխնիկայի վրա ճնշում գործադրել, իսկ պետավտոտեսուչի վրա՝ ամեն քայլափոխի: Ես սա ասում եմ ոչ թե նրա համար, որպեսզի պատասխանեմ որոշ մարդկանց, այլ հասկանալի լինի, որ որպեսզի օրենքն ամբողջությամբ գործի, մենք պետք է ունենանք նաև տեխնիկական ապահովվածություն, հասկանու՞մ եք: Մենք պետք է նաև որոշակի սոցիալական խնդիրներ լուծենք: Միգուցե, ոչ պոպուլյար բան եմ ասում, բայց կարո՞ղ է, արդյոք, 400 ԱՄՆ դոլար կամ դրամով արտահայտված՝ մոտ 200 հազար դրամ ստացող ոստիկանը օրենքը նույն ձևով պաշտպանել, ինչ ձևով կպաշտպանի 4000 դոլար ստացող ոստիկանը: Իհարկե, ոչ: Ակնհայտ է, չէ՞: Ոչ մեկին չեմ արդարացնում, իրավիճակը չեմ արդարացնում, ուղղակի, ընդգծում եմ, որ բոլորիս ցանկությունները մեծ են, բայց ցանկությունն իրականություն դարձնելու համար մենք պետք է տքնաջան աշխատենք: Բոլորս պետք է ցանկանանք մեր ջանքերը առավելագույնս ներդնել. առանց դրա հնարավոր չէ: Իհարկե, իմ ասածը չի բացառում, որ անբարեխիղճ պաշտոնյաներ են գտնվում, ովքեր իրենց շահը ավելի են գերադասում, քան պետությանը, բայց չի կարելի ասել, որ դա համատարած բնույթ է կրում:

Արթուր Կիրակոսյան, «Երկիր Մեդիա» հեռուստաընկերություն- Պարո՛ն Նախագահ, նախկինում Դուք սահմանադրական փոփոխությունների և առավել ևս, կառավարման խորհրդարանական համակարգի համոզված կողմնակիցը չէիք: Այն ժամանակ, երբ հրապարակվեց հայեցակարգը, Դուք հիշեցիք Ձեր նախկին հայտարարությունները հօգուտ գործող Սահմանադրության և նաև մտահոգություններ հայտնեցիք, թե փոփոխվելու դեպքում՝ խորհրդարանական կառավարման պարագայում, ինչպես են ապահովվելու երկրի ներքին ու արտաքին անվտանգությունը և կառավարման համակարգի կայունությունը: Հիմա, դատելով այսօրվա զրույցից, կարո՞ղ ենք համարել, որ այդ մտահոգությունները իսպառ փարատված են, և Դուք կառավարման խորհրդարանական համակարգի կողմնակից եք: Եթե այո, ապա հանրաքվեից հետո, եթե արդեն խորհրդարանական կառավարման համակարգ ունենանք, ապա ինչո՞վ է զբաղվելու արդեն նախկին Նախագահ Սերժ Սարգսյանը:

Սերժ Սարգսյան- Նախ պետք է ասեմ, որ ես Ձեր շտապողականությունը չեմ կիսում, և ինձ կարող են երեք տարի հետո ասել՝ նախկին Նախագահ:

Արթուր Կիրակոսյան- – Լավ, երեք տարին լրանալուց հետո:

Սերժ Սարգսյան- Դա արդեն այլ բան է: Իսկ դրա մասին ես կարծում եմ կխոսենք 2017թ. խորհրդարանական ընտրություններից հետո. հիմա շատ վաղ է այդ մասին խոսելը, և այս կարևոր թեման, չեմ կարծում, որ համադրելի է իմ քաղաքական ապագայի թեմայի հետ: Սա՝ մեկ: Երկրորդ՝ պատասխանելով գործընկերներիցդ մեկի հարցին, ես ասացի, որ եթե մեր երկրում լիներ մաքուր նախագահական կառավարում, միգուցե, չգնայի և հավանականությունը շատ մեծ է, որ չէի գնա այսպիսի բարեփոխումների, որովհետև, նորից եմ կրկնում, այն վտանգը, որի մասին ես ասում եմ, այլ վտանգներ էլ գոյություն ունեն նախագահական համակարգի պարագայում, բայց նշածս վտանգը առկա չի լինի: Ցավոք, էլի եմ ասում, մեր երկիրը նախագահական կառավարման երկիր չի` կիսանախագահական է, որտեղ գործադիր ֆունկցիաները որոշակի պարագաներում կիսում են Կառավարությունն ու Նախագահը, որտեղ Կառավարության ձևավորումը կիսում են Խորհրդարանն ու Նախագահը: Միգուցե, պրակտիկ կյանքում, կենցաղում լավ է կիսելը, բայց երբ խոսքը վերաբերվում է անվտանգությանը, այստեղ իրավունք կամ պատասխանատվություն կիսելը շատ վտանգավոր է: Եվ համոզված եղեք, եթե ես 100 տոկոսով վստահ չլինեի առաջարկվող համակարգի ֆունկցիոնալության վրա, չէի գնա այսպիսի փոփոխությունների, որովհետև, ի վերջո, պատասխանատվությունը շատ մեծ է, չէ՞: Ի՞նչու պիտի, չունենալով լրջագույն պատճառներ, ես գնայի այսպիսի փոփոխությունների: Որքան էլ ես հարգեմ Դաշնակցությանը, որ արդեն 25 տարի է ասում է, որ մեր երկրում խորհրդարանական կառավարում պետք է լինի, որքան էլ ինձ համար նշանակություն ունենար «Բարգավաճ Հայաստանի» և «Ժառանգության» դիրքորոշումները՝ խորհրդարանական կառավարման համակարգին անցնելու մասին, ես չէի գնա այդպիսի փոփոխությունների: Բայց տեսնել վտանգն ու ոչինչ չձեռնարկել, իմ պարագայում՝ ես հանցագործություն եմ համարում: Աստված տա, որ դեկտեմբերի 6-ին նորմալ քվեարկություն լինի, փոփոխությունները անցնեն, ամեն ինչ հարթվի: Եվ Աստված մի արասցե, եթե գործող Սահմանադրությունը մնա, և հետո դժվարին պայմաններում, մեր երկրում խժդժություններ սկսվեն, անկայունություն սկսվի, այն ժամանակ, գոնե կասեմ՝ ես ժամանակին առաջարկել եմ՝ տեսնելով այս վտանգը: Իհարկե, այն ժամանակ միանգամից մացառուտներ են փախչելու այն մարդիկ, ովքեր այսօր «ոչ» են ասում: Բայց ի՞նչ, ավելի լավ է վատ բանը իրականությու՞ն դառնա, որ հետո ասենք՝ տեսեք մենք ճի՞շտ էինք, թե՞ փորձենք մեր տեսածը, մեր ապրածը, այդ ճանապարհի ընթացքում մեր ձեռքբերածը մեջտեղ բերել և ասել, որ ճիշտ ճանապարհը սա՛ է: Եթե հիշում եք, 1995 թվականին էլ կային քննադատություններ մեր առաջին Սահմանադրության վերաբերյալ: 2003 թվականին ընդհանրապես փոփոխությունները չանցան: 2005 թվականին էլ էին քննադատությունները շատ: Այսինքն` քննադատելը հեշտ է մի փաստաթղթի, որում շատ ջանք է ներդրված և որը շոշափում է, առնչություն ունի մեր կյանքի բոլոր ոլորտների հետ:

Թող նրանցից մեկը, ով իրեն այդքան համարում է սահմանադրագետ, մի Սահմանադրություն գրի, և ես՝ ոչ իրավաբանս, մեկ անգամ կարդալով միայն 200 նկատողություն կանեմ: Հեշտ է պատրաստիի մասին խոսել: Ո՞վ է ասում, թե այս առաջարկությունները, որ մենք ներկայացրել ենք, բերելու են մեր Սահմանադրության իդեալական վիճակի: Չի կարող այդպիսի բան լինել. չի կարող, որովհետև, ինչպես ասացի, Սահմանադրությունը կարգավորում է մեր առօրյան, իսկ մեր առօրյան փոխվում է՝ փոխվում է աշխարհաքաղաքական վիճակը, փոխվում է հասարակության տրամադրությունը, հասունությունը և այլն: Եվ փաստաթուղթը, որը կարգավորում է քո կյանքի բոլոր ոլորտները, պետք է համապատասխանի իրականությանը: Հակառակ պարագայում, խոչընդոտներ են առաջանում: Հեքիաթներ են պատմում, ասում են, որ այս երկրի Սահմանադրությունը 100 տարի է՝ չի փոխվել, այս մի երկիրը ընդհանրապես Սահմանադրություն չունի: Դա, մոտավորապես, նման է նրան, որ մեծ, շքեղ կտավից մի փոքրիկ հատված վերցնես և ասես՝ այս հատվածում այսպես է: Այդ հատվածը ներդաշնակ է ողջ կտավին: Եվ որևէ մեկը, ով այդ երկրների օրինակը բերում է, մինչև վերջ ծանոթ չէ դրանց ողջ օրենսդրությանը: Ինչպես ասացի, շատ պարագաներում, մեր քաղաքական գործիչներից ոմանք իրենց թույլ են տալիս ասելու, որ գերմանացի սահմանադրագետը լավ չգիտի Գերմանիայի օրենսդրությունը կամ Սահմանադրությունը: Այս առումով, մի մեծ գերմանացի շատ լավ խոսք ունի, ասում է՝ հիմարությունը աստվածային շնորհ է, բայց չարժե այդ աստվածային շնորհը չարաշահել: Այս պարագայում, այդ ո՞վ է մեր մոտից, որ Անգլիայի ողջ սահմանադրական դաշտը, չեմ ասում՝ Սահմանադրությունը, լիովին ուսումնասիրել է և գիտի՝ ինչպե՞ս է կարգավորվում: Այդպես խոսողներից մեկին արդեն մասնավոր զրույցում, մարդկանց ներկայությամբ, երբ ասացի՝ լսիր, իսկ կարո՞ղ ես ասել Մեծ Բրիտանիայում ընդհանրապես ընտրություններն ինչպե՞ս են անցնում, այնտեղ կարգը մեծամասնակա՞ն է, թե՞ համամասնական, վիճում էր ամենայն լրջությամբ, որ այնտեղ համամասնական ընտրակարգ է:

Իհարկե, մենք գործ ունենք նաև այդպիսի մարդկանց հետ, բայց դա չի նշանակում, որ նման մարդիկ են գերակշռում մեր քաղաքական դաշտում: Մարդ պետք է նաև պարտավորություն ունենա տեսնել փոփոխությունները ժամանակի մեջ: Ով դա չի կարող տեսնել, իր խնդիրն է, բայց երբ իր խնդիրը դառնում է ժողովրդի խնդիրը, դա արդեն անթույլատրելի է: Այսօրվա առաջարկությունները շատ ավելի կայուն համակարգ են առաջարկում անվտանգության տեսակետից, քան գոյություն ունեցողն է: Միանշանակ, որևէ կասկած այստեղ չկա:

Պետրոս Ղազարյան, «Կենտրոն» հեռուստաընկերություն- Պարո՛ն Նախագահ, ընդդիմադիրների քննադատության մեջ մի քանի ճակատ կա, կա երկու դրույթ, որոնք բոլորի մոտ կան որպես քննադատություն: Մեկին Դուք պատասխանեցիք՝ կապված 89-րդ հոդվածի կետերից մեկի հետ, Հանրապետական կուսակցության հետ: Մյուսը, գիտեք, մեր քաղաքականությունը նաև անձնավորված է՝ կապված է անձամբ Ձեզ հետ: Նրանք ասում են՝ տեսեք, եթե Դուք հայտարարեցիք, որ Վարչապետ չեք ուզում էլ դառնալ, որովհետև նույն մարդը երկու անգամից ավելի այլևս էֆեկտիվ չի լինի, որ կառավարի, ասում են՝ Դուք, լինելով իշխող կուսակցության նախագահ և վերահսկողություն ունենալով արդեն Ազգային ժողովի մեծամասնության վրա, կարող եք հանգիստ վերահսկողություն ունենալ նաև կառավարության վրա: Բայց պետական պաշտոնյա չլինելով՝ չունենալ որևէ պատասխանատվություն, կարող եք կուսակցական կաբինետից ղեկավարել երկիրը: Ընդ որում, այս համակարգը կարելի է ցանկացած իշխող կուսակցության ղեկավարի վրա պրոյեկտել: Ով հաղթի, նա կարող է չունենալ պատասխանատվություն և ստվերից ղեկավարել երկիրը: Ասում են, որ նոր Սահմանադրությունը ստեղծում է նման վտանգ:

Սերժ Սարգսյան- Բացառված է: Մեր երկրում չի կարող լինել ստվերային ղեկավարություն: Եվ իմ պրոբլեմների մի մասը նաև դրա պատճառով է, որ ես համաձայն չեմ մեր երկրի ստվերային կառավարմանը: Չեմ ուզում փակագծերը բացել, բայց գիտեք այդ առիթով մի շատ հետաքրքիր գաղափար է գալիս: Թվարկեցիր Նախագահ, Վարչապետ, մեր կուսակցականները հայտարարել են նաև Ազգային ժողովի նախագահ չլինելու մասին: Վաղը, եթե ես հայտարարեմ, որ նաև կուսակցության նախագահ չեմ լինելու, Պետրոս, ես վստահ եմ, որ ցուցարարները սկսելու են խոսել, որ եթե Սերժ Սարգսյանը լինի Շախմատի ֆեդերացիայի նախագահ, ապա մեր երկրում իշխանությունը նրանն է լինելու: Դե, գիտե՞ք՝ ամեն ինչ չափ ունի: Բայց ի՞նչ է խանգարում իրենց գնալ և մասնակցել ընտրություններին, ջանք ներդնել, ոչ թե Երևանում նստել և, ներողություն, տարբեր դիրքեր ընդունել կամ հանրահավաքի ժամանակ, կամ հեռուստաեթերով հոխորտալ, մեծ-մեծ խոսել: Փոխարենը թող գնան սկզբնական կառույցներ ձևավորեն: Թող գնան մասնակցեն տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններին: Չեն մասնակցում, չեն աշխատում ու հետո ուզում են համապետական ընտրություններին ստանալ մեծամասնություն: Այդպես չի՛ լինում: Չի՛ լինում այդպես: Քանի առիթ է, ասեմ, նախկին ընտրություններում, այսինքն՝ 2013 թվականի նախագահական ընտրություններում, եղել են 30.000 ընտրական իրավունքի սուբյեկտներ: Այսինքն, 30.000 մարդ ունեցել է ընտրությունները վերահսկելու, հսկողություն իրականացնելու գործառույթ: 30.000-ից 14.500-ը ընդդիմադիր էին՝ ներկայացնում էին կուսակցություններ: Նրանք հանձնաժողովի անդամներն են, վստահված անձինք, դիտորդներ և այլն: Այսինքն, 30.000 մարդ կարող էր բողոք բերել: Եվ եթե ետ դառնաս, վերհիշես, կտեսնես, որ ընդամենը մեկ բողոք է եղել: Երբ ասում են՝ ընտրությունները կեղծել են, ասում են՝ այս, այն: Եթե կեղծել ենք ընտրությունները, բա ինչու՞ բողոքներ չկան, ինչու՞ չեն գրանցվում այն խախտումները, որոնք իրենք տեսնում են: Նաև դա եմ ասում՝ այս նախագահական համակարգը հենց դրանով է նաև վատ, որ հաղթողը ստանում է ամեն ինչ, պարտվողը՝ ոչինչ: Նույնիսկ, եթե այդ հաղթողի և պարտվողի ձայների տարբերությունը ընդամենը մեկ կամ երկու տոկոս է. մեկը ստացել է 51 տոկոս՝ նա Նախագահ է ամբողջական իշխանությամբ, մեկը ստացել է 49 տոկոս և ոչինչ չունի: Եվ այդ մարդն իր կյանքի նպատակն է համարում հինգ տարի անընդհատ վարկաբեկել ընտրությունը, վարկաբեկել հաղթողին: Բանը հասնում է նրան, իհարկե, Տիզբոն չեն գնում, որովհետև Տիզբոն չկա հիմա, գնում են այլ մայրաքաղաքներ, բամբասում՝ սեփական իշխանություններից: Այսինքն` դավաճանությունը ինչպե՞ս է լինում: Մենք պարտադրում ենք մարդկանց, որովհետև համակարգն է այդպիսին, որովհետև ինքն այլևս շանս չունի, որ մեկ տարի, կես տարի, տարի ու կես հետո ունենալու է իշխանություն իր ծրագրերը իրականացնելու համար: Իսկ խորհրդարանական համակարգն այդ հնարավորությունը տալիս է, եթե մի կուսակցություն ստացել է կայուն մեծամասնություն, ինչպես Կարմենն էր ասում, իսկ կայուն մեծամասնությունը այն մեծամասնությունն է, Կարմեն, որ հնարավորություն է տալիս պարզ օրենքներ ընդունելու: Այսինքն, դա կարող է լինել 52, 54, 55… Մենք դեռևս Վենետիկի հանձնաժողովի հետ կխոսենք: Մեկը ստացել է 51, մյուսը՝ 49, պատկերացնու՞մ եք, որ քաղաքական մի ուժ խորհրդարանում ունենա 49 տոկոս: Նույնիսկ ոչ 49, այլ՝ 40 տոկոս: Այսինքն` իր քննադատությամբ, իր գործուն լինելով նա կարող է չէ՞ շատ մեծ օգուտ տալ: Ի վերջո, ինչպես ասացի, այդ մեծամասնություն ասվածը, որ այդքան շատ ասում եք՝ կայուն մեծամասնություն, դա կարծրացած չի, չէ՞: Այդ կայուն մեծամասնությունն էլ է շարժվում: Վաղը, մյուս օրը հնարավոր է այդ կայուն մեծամասնությունից երեք, չորս հոգի անցնեն մեկ այլ տեղ, և չկա այլևս այդ կայուն մեծամասնությունը, չկա: Մեկ ուրիշն է դառնում կայուն մեծամասնություն: Այսինքն` կես տարի հետո, մեկ տարի, երկու տարի հետո հնարավոր է լինի իշխանափոխություն, կստիպի այդ մարդուն զբաղվել այդ 49 տոկոս ձայներով, զբաղվել՝ այդ ձայները տեղավորել կուսակցական կառույցներում, նույնիսկ եթե նա այդ ձայները ստացել է դեմ լինելով իշխանություններին: Այսինքն՝ բողոքավոր ընտրողների ձայներն են դրանք: Պետք է տեղավորել, պետք է կառուցակարգել, բայց նրանք փոշիացնում են դա, փոշիացնում են, որովհետև այլևս մոտակա 5 տարիներին այդ ընտրազանգվածը իրենց պետք չէ, հոգս է, չէ՞. հոգս է զբաղվել 100 հազար, 200 հազար, 300 հազար մարդով: Դու պետք է կարողանաս առավոտյան 9-ից միջև 11-12-ը աշխատել, որ կարողանաս այդ մարդկանց ինչ-որ չափով բավարարել: Նույնիսկ այդ մարդկանց հոգսը լսելով՝ կարող ես որոշակի խնդիրներ լուծել, իսկ իրենք այլևս պետք չեն: Եթե դա, կրկնում եմ, լինի կուսակցական համակարգ՝ տեղավորելով այդ ձայները կուսակցական կառույցներում, իհարկե, ամբողջը չես տեղավորի, բայց արդեն կառույցներ կունենաս: Լավ, ինչի՞ է նման, որ իրենց շատ ուժեղ քաղաքական կուսակցություն հորջորջողները այսօր, երբ իրենք սահմանադրական բարեփոխումները համարում են ինչ-որ աշխարհացունց իրադարձություն, չեն կարողանում հանձնաժողովի նույնիսկ կեսերում անդամներ առաջադրել: Մարդը, եթե չի կարողանում հանրապետությունում գոնե բոլոր ընտրատեղամասային հանձնաժողովներում իր ներկայացուցիչը առաջադրի, նա ընդհանրապես իրավունք ունի՞ այդքան մեծ-մեծ խոսելու: Վաղը Տիգրան Մուկուչյանին զանգեք, հարցրեք՝ ո՞ր կուսակցությունները որքանո՞վ են ներկայացված հանձնաժողովներում: Իսկ որպեսզի իրենք ներկայացված լինեին հանձնաժողովում, հիշու՞մ եք՝ խորհրդարանում ի՞նչ կռիվներ էին տալիս: Եվ ես տպավորություն ունեմ, որ խորհրդարանի այդ կռիվներն ավելի շատ ներկայացումներ են, որպեսզի ժողովուրդը տեսնի, որ կռիվ է տալիս, այլ ոչ թե նրա համար, որ հետո այդ իրավունքից օգտվի: Կուսակցականաստեղծ աշխատանքը շատ բարդ աշխատանք է:

Պետրոս Ղազարյան- Արդյո՞ք այստեղ չկա նաև օբյեկտիվ պահ, որովհետև, տեսեք, նույն այդ կուսակցությունները, որպեսզի ստեղծեն կառույցներ, մարդիկ անդամագրեն և այլն, ֆինանսական ծախս է, չէ՞: Բայց մեր երկրում բիզնեսը չի ֆինանսավորում, գոնե հրապարակավ, ընդդիմությանը. բիզնեսը միշտ իշխանության կողքին է՝ փողը իշխանության մոտ է: Ընդդիմությունը փող չունի:

Սերժ Սարգսյան- Բայց իշխանությանը փողերը ո՞րտեղից, Պետրոս: Ոնց որ դու էլ էս սկսել ուրիշի փողերը լավ հաշվել՝ առանց տեսնելու:

Պետրոս Ղազարյան- Իշխանությունը ուրիշ չի, Պարոն Նախագահ: Բայց ընդդիմությունը չունի, չեն ֆինանսավորում ընդդիմությանը: Ինչպե՞ս իրենք ստեղծեն այդ կառույցները, որպեսզի մրցեն իշխանության հետ:

Սերժ Սարգսյան- Իսկ այդ իշխանությունը ինչպե՞ս է ստեղծվել. հենց այնպես մեկը բերել, նվե՞ր է տվել, թե՞ մի բիզնեսմեն է նվեր տվել: Դրա համար պետք է աշխատել, պետք է տքնել, պետք է սկզբից կառույցներ ստեղծել ու հետո միավորելով այդ կառույցների հնարավորությունները, կամաց-կամաց մեծացնել և ոչ թե՝ ունենալ փոքր մի կառույց ու միանգամից հայտ ներկայացնել, թե՝ ես վաղը Նախագահ եմ դառնալու, որովհետև մասնակցելու եմ նախագահական ընտրություններին: 2013 թվականը, 2008 թվականը վերցրու, դրանից առաջ էլ, քո կարծիքով, մասնակիցների ո՞ր տոկոսը շանս ուներ հաղթելու նախագահական ընտրություններում:

Պետրոս Ղազարյան- Խորհրդարանականի՞ մասին է խոսքը:
Սերժ Սարգսյան- Բայց ի՞նչ տարբերություն: Այդ մարդկանց ամբիցիաները գործում են միայն նախագահականի՞ ժամանակ. նրանց ամբիցիաները գործում են նաև խորհրդարանականի ժամանակ: Մենք ունենք ընդամենը երեք միլիոն բնակչություն: Վերցրու և համեմատի Հայաստանում կուսակցությունների թիվը ցանկացած այլ երկրի կուսակցությունների թվի հետ: Կտեսնես, որ այդտեղ մենք համաշխարհային առաջատար ենք: , Հասկանու՞մ ես, քանի որ ինքը գիտի, որ ի վիճակի չէ ստեղծել կուսակցություն, որի անդամները տասը հազար են, որովհետև դրա համար փողից բացի այլ բաներ են պետք, դրա համար բավարարվում է նրանով, որ ստեղծում է 50 հոգանոց, 40 հոգանոց, 30 հոգանոց մի կուսակցություն և հետո գնում տանը հպարտանում է, թե իբրև ինքը կուսակցապետ է: Դա նման է նրան, Պետրոս, որ ես և Դուք, ենթադրենք Երևանում կամ Վարդենիսում կամ, եթե կուզես, Գավառում գնանք, մի սենյակ վարձենք և ասենք, որ այդ սենյակը Գիտությունների համաշխարհային ակադեմիան է: Պետրոս, Դուք ակադեմիկոս եք, ես էլ՝ ակադեմիկոսի թեկնածու: Ու հետո, երբ առավոտյան իրար տեսնենք, ասենք՝ բարև Ձեզ ակադեմիկոս, ինչպե՞ս եք: Վիրտուալ աշխարհում ապրող մարդիկ կան, հասկանում ե՞ք: Ու ես սա որպես թերություն չեմ ասում: Զարգացման այս ճանապարհը անցել են շատ-շատ երկրներ: Ուղղակի, մենք պետք է հանդարտ, հանգիստ այդ խնդիրներին վերաբերվենք: Դրանից ողբերգություն չպետք է սարքենք: Չպիտի ասենք՝ վայ, տես ի՞նչ է եղել, այս մարդը ընտրություններին մասնակցեց և 0.2 տոկոս ստացավ: Այո, իսկ ի՞նչ է եղել: Մարդն այդպես է ցանկացել և մասնակցել է, դրանում ի՞նչ ողբերգություն կա: Միգուցե, ինքը ինչ-որ տեղ անձնական ողբերգություն կապրի, բայց պետք է այնպիսի կառուցակարգեր, այնպիսի հնարավորություններ ստեղծենք, որ մարդը ստիպված չլինի դրա համար արդարանալու, հասկանու՞մ եք: Ախր, եզակի թեկնածուներ են, չէ,՞ թեկնածություն դնում նախագահական ընտրություններին, եզակի թեկնածուներ են, ովքեր թշնամի չեն դարձել գործող իշխանություններին, հետևապես նաև՝ երկրին, որովհետև սուտ է, եթե դու իշխանություններին թշնամություն ես անում, ուզած, չուզած՝ քո երկրին ես վնասում: Երբեք Վասակ Սյունին չի ասել՝ ես Հայաստանին եմ ուզում վնասել, այդպես ո՞վ կարող է ասել: Եթե մեկը հանցագործություն է կատարում՝ մարդ է սպանում և դեպքերի ճնշող մեծամասնությամբ ասում է՝ ես ի՞նչ մեղավոր եմ, իրեն վատ պահեց՝ սպանեցի: Թեկնածուների ճնշող մեծամասնությունն այդպիսին են, չէ,՞ դարձել, որովհետև նորից եմ ասում՝ իրենց տարած 10 տոկոսը, նույնիսկ 25 տոկոսը փոշիանում է, հօդս է ցնդում ընդամենը մի քանի ամիսների ընթացքում: Բայց եթե դա լիներ խորհրդարանական կառավարման համակարգում, այդ 10 տոկոսը, 15 տոկոսը, ոչ թե պաշտոնի, այլ մասնակցության առումով եմ ասում, հնարավորություն կտար տվյալ կուսակցությանը գործելու, և ինչու ոչ՝ միգուցե, նոր առաջնորդ, նոր կուսակցության ղեկավար ի հայտ կգար:
Շավարշ Գևորգյան, «Հ2» հեռուստաընկերություն- Քանի որ մեղադրելն ամենահեշտ զբաղմուքն է, հետևաբար, մեղադրանքներն էլ շատ են այս թեմայի շրջանակներում: Մի մեղադրանքի էլ ես եմ ուզում անրադառնալ, որը հնչել է Ազգային Ժողովի պատգամավորներից մեկի կողմից, թե՝ Սահմանադրությունը փոխվում է, որպեսզի ազատագրված տարածքները Ադրբեջանին հանձնվեն ոչ թե մեկ ստորագրությամբ, այլ՝ քվեարկությամբ: Այսինքն՝ պատասխանատվությունը կիսեն շատերը: Հրանտ Բագրատյանն էր այդ հարցը, եթե չեմ սխալվում, բարձրաձայնում: Արդյո՞ք գոնե տեսական հիմքեր կան նման մեղադրանքի համար, պարո՛ն Նախագահ:

Սերժ Սարգսյան- Գիտե՞ս, ես իմ պետական գործունեության ընթացքում հազարավոր մեղադրանքներ եմ լսել իմ հասցեին, միգուցե, որոնց մի մասը իրական հիմքեր ունեին, մի մասը՝ ոչ: Դրա համար, Շավարշ, ես չեմ զարմանում որևէ մեղադրանքի վրա: Ուղղակի, մի պարզ հարց եմ ուզում տալ՝ արդյո՞ք, մեր Սահմանադրությունը տարածվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վրա: Այդ ազատագրված տարածքներ ասածը մտնում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության կազմ, չէ՞: Այսինքն, մեր Սահմանադրությունը տարածվում է այդտեղի վրա՞: Այսինքն, լուրջ մարդը, ես անկեղծորեն չգիտեմ, ո՞վ է այդպիսի բան հնչեցրել, ո՞նց կարող է այդպես մտածել: Բայց ասեմ ինչու՞ ենք բերել Սահմանադրություն այդ դրույթը դարձյալ մեր պրակտիկայից: Բոլորդ պետք է հիշեք, թե 2000թ. սկզբներին ինչու՞մ էին մեղադրում իշխանություններին՝ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի բանակցությունների հետ կապված, հիշու՞մ եք՝ նույնիսկ հոկտեմբերի 27-ը կապում էին Մեղրին Ղարաբաղով փոխելու հետ:

Շավարշ Գևորգյան- Աշոտ Մանուչարյանը ամեն տարի էլ կապում է:

Սերժ Սարգսյան- Դա Աշոտ Մանուչարյանի գործն է: Մեզնից յուրաքանչյուրն իր գործը պետք է անի: Բայց դա գրել ենք Սահմանադրության մեջ, որպեսզի այդպիսի հանիրավի հերյուրանքները տարածում չգտնեն, որպեսզի որևէ մեկը չասի, որ այս իշխանությունները, այս ղարաբաղցիները ուզում են մեր Մեղրին տալ, իրենց Ղարաբաղը բերել Հայաստան: Անլուրջ է, չէ՞: Այսինքն, Հայաստանի որևէ ղեկավար, ինչպիսին էլ որ լինի, ո՞նց կարող է մտքով անցկացնի Հայաստանի որևէ մի մաս ինչ-որ մեկին տալու կամ փոխանակելու: Դա էլ սահմանային կարգավորման խնդիր չէ, որ, չգիտեմ, 100 մետր մի կողմից են քեզ տալիս, 100 մետր՝ այն մյուս կողմից: Ո՞նց կարող ես վերցնել ու այդ բնակավայրերը տալ ինչ-որ մեկին, նույնիսկ՝ ինչ-որ բանի հետ փոխելու ակնկալիքով: Դա տրամաբանական չէ, վերջիվերջո, բանական չէ: Բայց այդպիսի մտքեր հնչեցնում են այն մարդիկ, ովքեր ի վիճակի են իրենց ղեկավարության պարագաներում այդպիսի քայլի գնալու: Շատ հստակ է:

Արամ Աբրահամյան, «Շանթ» հեռուստաընկերություն- Որոշ չափով շարունակելու եմ Պետրոսի և Արթուրի հարցը: Ես ուզում եմ մեջբերում անել Ձեր ելույթից, որը տեղի է ունեցել այս թվականի հուլիսի 18-ին՝ Ձեր կուսակցության գործադիր մարմնի ժամանակ: Ես մեջբերումը անեմ, հետո հարցը տամ. «Քանի որ ես այսօրվա մամուլն ուսումնասիրել եմ և նկատել, որ այստեղ շահագործվում է իմ Ազգային ժողովի նախագահ դառնալու, «վերարտադրվելու» հնարավորությունը, հեռանկարը, ես ևս մեկ անգամ շատ պատասխանատու ձևով հայտարարում եմ՝ ես Ազգային ժողովի նախագահ, Վարչապետ, ՀՀ Նախագահ չեմ պատրաստվում դառնալ: Սա մեզ համար կենաց-մահու կռիվ չէ:

Սահմանադրական փոփոխությունները պետք են պետությանը և երկրին: Եթե ժողովուրդը ընդունի այդ բարեփոխումները՝ շատ լավ, եթե չընդունի, ուշադրություն դարձրեք, այսօր գործող Սահմանադրությամբ ես ազատ եմ և կարող եմ հավակնել թե Ազգային Ժողովի նախագահի և թե Վարչապետի պաշտոնին»: Նախ` հարցս հետևյալն է՝ համապատասխանու՞մ է դա իրականությանը, թե ոչ, որովհետև ձայնագրություն կամ տեսագրություն չկա՝ դա տեքստ է: Երկրորդ՝ եթե համապատասխանում է իրականությանը, ապա ճի՞շտ եմ ես հասկանում, որ եթե Սահմանադրությունը փոխվի, Դուք չեք լինելու, հրաժարվում եք լինել ՀՀ Նախագահ, Վարչապետ, Ազգային ժողովի նախագահ: Եթե Սահմանադրությունը չփոխվի, ապա Դուք տեսականորեն ընդունում եք, որ կարող եք լինել Ազգային ժողովի նախագահ և Վարչապետ, և եթե այո, եթե ես Ձեզ ճիշտ եմ հասկանում, ապա ինչու՞ մի դեպքում հրաժարվում եք բոլոր պաշտոններից, իսկ մյուս դեպքում ընդունում եք, որ կարող եք մնալ այդ պաշտոններին:

Սերժ Սարգսյան- Նախ ասեմ, որ ես խորապես համոզված եմ, որ այսօր այդ հարցն իրենից հետաքրքրություն չի ներկայացնում: Այսօր, կարծում եմ, կարևորագույն հարցը սահմանադրական բարեփոխումներն են, և ես բոլորին ու Ձեզ անձամբ խոստանում եմ 2017թ. խորհրդարանական ընտրություններից հետո շատ մանրամասն պատասխանել բոլոր հարցերին, որովհետև այդ ժամանակ է որոշվելու: Ինչ վերաբերում է մեջբերմանը՝ երկրորդ մասը 100 տոկոս ճշմարտություն է: Առաջին մասը մի քիչ ճիշտ չէ մեջբերված: Ես ինչու՞ եմ ասում 2017թ.-ից հետո, որովհետև լրջորեն խոսել Վարչապետ դառնալու, կամ կառավարություն ձևավորելու մասին կարելի է այն ժամանակ, երբ դու խորհրդարանում մեծամասնություն ունես: Իսկ եթե խորհրդարանում մեծամասնություն չունես, Սահմանադրությունը փոխված է, փոխված չէ, ինչպե՞ս պետք է Վարչապետ աշխատես, ինչպե՞ս պետք է Վարչապետ դառնաս: Չկա այդ հնարավորությունը: Ես այդ հանդիպման ժամանակ նաև ասել եմ, կարծում եմ՝ մենք սղագրությունը ունենք, և եթե թեման շատ հետաքրքրում է, ես կխնդրեմ տղաները քեզ կփոխանցեն սղագրությունը: Ես այդ հանդիպման ժամանակ ասել եմ՝ չեմ պատրաստվում նույնիսկ կես օր պակաս աշխատել: Ես աշխատելու եմ միջև 2018 թվականը՝ ուղիղ մինչև այն օրը, երբ պետք է իշխանությունը փոխանցեմ ուրիշին, կլինի դա Վարչապետ, Նախագահ և այլն: Ամենայն հավանականությամբ, բոլոր դեպքերում, մենք Նախագահ ունենալու ենք՝ համաժողովրդական ընտրությամբ, թե՞ խորհրդարանի կողմից: Դրա համար հիմա խոսել այդ մասին, ես չեմ կարծում իմաստ ունի: Մոտեցումները բոլոր պարագաներում նույնն են:

Երկրորդ մասը ես շատ ավելի հստակ եմ ասել, ելնելով այն պարզ հանգամանքից, որ մարդիկ շահարկում են, ասում են՝ այս փոփոխությունն անում է, որ գնա ու դառնա: Ես էլ ասում եմ՝ ա՛յ ժողովուրդ, այսօրվա Սահմանադրությունը դրա հնարավորությունը լիուլի ընձեռնում է, ընդ որում, Ձեր եթերում մի քանի անգամ նկատել եմ, որ զրուցակիցներիդ նույն ձևով դու ես բացատրում: Իրոք, լիուլի ընձեռնում է հնարավորություն, և հեքիաթներ են պատմում՝ իրենք չունեն Նախագահի թեկնածու, իրենք չունեն սա, իրենք չունեն նա: Ես պատասխանատու հայտարարում եմ՝ եթե Սահմանադրությունը չփոխվի, մենք ունենք առնվազն 3 Նախագահի թեկնածու, որոնցից և ընտրելու ենք մեր հիմնական թեկնածուին: 3 այլ ոչ թե՝ մեկ, առնվազն՝ 3: Ժամանակը կգա, դուք կհամոզվեք իմ ճշմարտացիության մեջ, եթե այդ առիթը ունենանք: Իսկ եթե դեկտեմբերի 6-ին փոփոխություններ լինեն, հետո կխոսենք դրա մասին:

Արամ Աբրահամյան- Որովհետև 2014թ. ապրիլի 10-ին, մասնագիտական հանձնաժողովի հետ հանդիպմանը Ձեր ելույթում, Դուք արդեն վկայակոչվել եք, երբ ասում եք, որ գերադասում եք նախագահական համակարգը, այդտեղ Դուք նույնպես ասացիք, որ չեք պատրաստվում դառնալ Վարչապետ: Այսինքն, ի՞նչի համար էիք այդ ժամանակ ասում, իսկ հիմա, կարծես թե, հրաժարվում եք դրանից: Հիմա հրաժարվու՞մ եք Ձեր խոսքերից, որ չեք պատրաստվում դառնալ Վարչապետ, Նախագահ և ԱԺ նախագահ:

Սերժ Սարգսյան- Ոչ: Ես իմ խոսքերից, չասեմ երբեք, չեմ հրաժարվել, բայց հիմնականում, լինի դա կենցաղում, թե քաղաքականության մեջ՝ ոչ մի բանից չեմ հրաժարվում: Ես,ուղղակի, չեմ ուզում լավ գործը, սկզբունքային գործը խառնել մեկ այլ գործի հետ: Սա՛ է իմ ամբողջ նպատակը: Որևէ բանից չեմ հրաժարվում: Դու պիտի հիշես, երբ մենք ընտրությունների ժամանակ խոսում էինք ապահով Հայաստանի մասին, շատ մարդիկ հեգնանքով էին վերաբերվում, բայց ես հաստատակամ ասացի, չէ՞, որ մենք քայլ առ քայլ գալու ենք դրան: Հիմա շատ-շատերը կարող են ասել՝ սա ի՞նչ ապահով Հայաստան է, ամեն օր հանցագործություններ են լինում, կարծես թե, ապահով Հայաստանում հանցագործություն չպիտի լինի: Բայց երբ միջազգային կառույցները Հայաստանը դասում են աշխարհի 10 ամենաապահով երկրների շարքին, հիմա համոզվա՞ծ ես, որ ես այն ժամանակ համոզմունք ունեի, և ճիշտ ճանապարհով էինք գնում: Թե՞ էլի Սերժ Սարգսյանը տարել կաշառել է այդ միջազգային կառույցին այնպես, ինչպես Վենետիկի հանձնաժողովին, ԺՀՄԻԳ դիտորդական հանձնաժողովին, որ ամեն ընտրություն նախորդից լավն էին համարում: Այսինքն` բոլորին, հա՞: ՄԱԿ-ից սկսած Համաշխարհային բանկով վերջացրած, այդ բոլորին մենք կաշառու՞մ ենք: Ես իմ ասածներն իրականացնում եմ: Իհարկե, հնարավոր է մի քիչ շուտ, մի քիչ ուշ: Երբ ես Ազգային ժողովում ասացի, որ մեզ համար կենսական նշանակություն ունի Իրան-Հայաստան երկաթուղի կառուցելը, Հյուսիս-հարավ ճանապարհ կառուցելը, չանցած 3 ամիս բոլորը սկսեցին քննադատել՝ թե ի՞նչ եղավ: Կարծես, Իրան-Հայաստան երկաթուղի կառուցելը մի ձեռքի շարժումով այսպես արեցիր և 3 ամսում եղավ: Բայց հիմա արդեն, երբ հսկայական գումարներ են գտնվել, և Հյուսիս-հարավ ճանապարհը կառուցվում է, մեկը չի ասում՝ սա ասվեց և արվեց, էս ո՞նց եղավ այսպես: 3 տարի հետո, երբ որ ավարտենք և Վրաստանի սահման, Մեղրի-Իրանի Իսլամական Հանրապետության սահման ճանապարհը, որ այսօր մեքենաներն անցնում են 9.5 ժամում, կանցնեն 4.5 ժամում, դարձյալ կասեն՝ դե սա ի՞նչ է հիմա, մեկ է՝ Շվեյցարիայի պես ճանապարհներ չունենք: Բայց ասածը արվելու է, ասածը՝ արվում է: Ուղղակի, երբ ասածներդ ճիշտ չեն հասկանում կամ խեղաթյուրում են, դրա համար ասողը պատասխանատու չէ: Ես խոսք եմ տալիս Արամ Աբրահամյանին՝ ընտրություններից հետո մանրամասն խոսել իմ ծրագրերի մասին:

Սաթիկ Սեյրանյան, «Արմենիա» հեռուստաընկերություն- Պարո՛ն Նախագահ, Հայաստանի առաջին և երկրորդ նախագահները՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը և Ռոբերտ Քոչարյանը, խոսել են սահմանադրական փոփոխությունների այս նախագծի մասին, և երկուսն էլ դեմ են արտահայտվել: Օրինակ` Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ասել է, որ սահմանադրական բարեփոխումների նպատակը Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի պաշտոնի ժամկետի երկարաձգման սահմանադրական արգելքի հաղթահարումն ու իշխող ռեժիմի վերարտադրությունն է, անվանել է այն արկածախնդրություն: Ռոբերտ Քոչարյանն այսպիսի մի բան է ասել, որ՝ կա այս նախագծում թաքնված շատ մեծ ռիսկ՝ այնպիսի զգացողություն ունեմ, որ մի նոր ղեկավարող, առաջնորդող ուժի ստեղծման փորձ է արվում և որ՝ երկիրը ունի բազում խնդիրներ, գործող Սահմանադրությունը նույնպես հնարավորություն է տալիս դրանք լուծել, այնպես որ՝ պետք չէր գնալ այս քայլին: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք երկու նախագահների տեսակետները:

Սերժ Սարգսյան- Սաթիկ, ես նախկին նախագահների տեսակետի մեկնաբանը չեմ և ինձ այդպիսի իրավունք չեմ վերապահում, բայց շատ բնական է, որ ես ծանոթ եմ նրանց դիրքորոշմանը և դրդապատճառներին: Հասկանում եմ, բայց չեմ ընդունում: Ինձ համար ընդունելի չեն մերկապարանոց մեղադրանքները: Ամբողջ հարգանքով հանդերձ հակառակ տեսակետներին, ես չեմ կարող ուղղակի զուտ մեղադրանք ընդունել: Երբ փաստարկներ կլինեն, փաստարկը կարող են հերքել: Կամ ես բերում եմ իմ սեփական փաստարկները, և թող հերքեն: Այսօրվա Հայաստանը 10 կամ 20 տարի առաջվա Հայաստանը չէ: Այսօրվա աշխարհն էլ 10 կամ 20 տարի առաջվա աշխարհը չէ: Աշխարհաքաղաքական վիճակն է այլ, գործընթացները դարձել են դինամիկ և որոշ պարագաներում նաև՝ դրամատիկ: Մեր հասարակությունն էլ է այլ: Մենք արդեն բավականաչափ հասուն հասարակություն ենք. 10 կամ 20 տարի առաջ անհնար էր, որ 2 առաջնային մանդատները, այսինքն` Նախագահ և Խորհրդարան, բաժանվեին տարբեր քաղաքական ուժերի միջև: Իսկ հիմա շատ իրական է դա, և տեսնելով ճգնաժամի հնարավորությունը՝ այդ մասին չխոսել ես չեմ կարող: Այսօր մենք ունենք 3 ճանապարհ.

Ճանապարհ մեկ՝ թողնել գործընթացներն այսպես զարգանան, ինչն ինձ համար ընդունելի չէ:

Ճանապարհ երկու՝ պակասեցնել ժողովրդավարությունը: Դա էլ ինձ համար ընդունելի չէ, որովհետև մենք դրա ռեսուրսը չունենք, և այդ բռունցքի ուժի առասպելներն ինձ համար ընդունելի չեն: Չկա այդպիսի բան: Հայաստանում այդ ուժեղ ձեռքը չի գործել, չի գործում և չի էլ գործելու: Հայաստանին անհրաժեշտ է ժողովրդավարություն: Հայաստանին անհրաժեշտ է կանոնակարգել իր կյանքը, որպեսզի այդ կյանքը դառնա շատ ավելի հաճելի: Մենք չունենք այդ ռեսուրսը: Այդ ռեսուրսը կարող են օգտագործել մեր այն հարևանները, ովքեր հավելյալ փող ունեն և չգիտեն այն ու՞ր դնեն՝ ճանապարհներ կկառուցեն, հիվանդանոցներ կկառուցեն ու հետո ընդդիմադիրներին կձերբակալեն, չգիտեմ՝ էլ ինչ: Աշխարհը մի երկու բան կասի, բայց կյանքը կշարունակվի, իրենց իշխանությունն էլ ամուր կլինի և իրենք 90 տոկոս ձայն կստանան: Մենք չունենք այդ հնարավորությունը:
Եվ երրորդ ճանապարհը՝ կարող է շատերին տարօրինակ թվալ, բայց այդ երկու մանդատների կոնֆլիկտը, որ սպառնալիք է մեր անվտանգությանը, ժողովրդավարությունը մեկ աստիճան բարձրացնելով, մենք այդպիսով խնդիրը լուծում ենք: Մեր խնդիրն այն չէ, որ ժողովրդավարությունը սահմանափակենք, միտինգները սահմանափակենք, այս ու այն սահմանափակենք: Մեր խնդիրը՝ մեկ աստիճան բարձրացնելն է, իհարկե, այդ ընթացքում նաև կանոնակարգելով պետական ինստիտուտների գործառույթները: Երբ պետական ինստիտուտների գործառույթները խառնված են, չի կարող դրանից լավ բան լինել: Պատասխանատուն պետք է լինի մեկը, իրավունքը պետք է լինի այդտեղ և, իհարկե, պետք է լինեն վերահսկողներ, որպեսզի գործընթացը ճիշտ ընթանա: Մենք այսօր շատ ավելի հասուն հասարակություն ենք, և ով դա չի տեսնում, իր խնդիրն է:

Սաթիկ Սեյրանյան- Որո՞նք են այդ հայտարարությունների դրդապատճառները:

Սերժ Սարգսյան- Այդ դրդապատճառները կարող են բազմաթիվ լինել, ես կարող եմ միայն ասել մեկի մասին. մարդիկ տասը տարի ղեկավարել են մեր երկիրը և այդ ընթացում ընդունել են սահմանադրություններ` առաջին Սահմանադրությունը, Սահմանադրության փոփոխությունները: Գիտե՞ք, երկրի հիմնական օրենքը մի տեսակ զավակի նման է: Հիմա ուզում են փոխել դա: Ես հասկանում եմ, եթե իրենք այլ կերպ համոզված լինեին, այլ կերպ կընդունեին Սահմանադրությունը կամ այլ կերպ կփոխեին: Իրենց համոզմունքը դա է: Ամենաճիշտ Սահմանադրությունը, առաջին Նախագահի կարծիքով, այն Սահմանադրությունն է, որ մենք ընդունել ենք, երկրորդ Նախագահի կարծիքով՝ այս մյուս Սահմանադրությունը: Բայց, արդյո՞ք, նախկին նախագահների կարծիքը պետք է որոշիչ լինի ինձ համար: Նորից եմ ասում՝ ես հարգում եմ բոլորի կարծիքները, այդ դեպքում, եթե նախկին մի նախագահը մի բան ասի, երկրորդ նախագահը՝ մեկ ուրիշ, իսկ 15 տարի հետո էլ երրորդ, չորրորդ Նախագահը, իսկ գործող Նախագահն ի՞նչ պետք է անի: Կարծիք արտահայտելը լավ բան է, այ, մերկապարանոց մեղադրանքը՝ վատ է:

Շարունակությունը՝ այստեղ։